Andvari - 01.01.2003, Qupperneq 10

8
GUNNAR STEFÁNSSON
ANDVARI
Smith. Sá ræðumaður rakti herfileg dæmi um sóun hins opinbera á fé
almennings, óréttláta og vitlausa skattheimtu. Blaðamaðurinn benti í fram-
haldi af því á ýmsar mótsagnir í skattalögum og komst loks að skýrri niður-
stöðu:
„Þegar upp er staðið er aðeins eitt ágreiningsmál í stjómmálum flestra þró-
aðra lýðræðisríkja svo djúpstætt að það hlýtur að skipta mönnum í fylkingar,
þótt stjómmálaflokkamir séu af einhverjum ástæðum fleiri: Að hvaða marki
er skynsamlegt að ríkið ráðskist með líf fólks - þ.m.t. fjármuni þess - frekar
en fólkið sjálft." (Ólafur Teitur Guðnason, Ritstjórnarbréf, DV 9. ágúst
2003).
Þetta var snöfurmannlegur pistill, en honum svaraði Ögmundur Jónasson
alþingismaður vinstri grænna í sama blaði. Ólafur Teitur hafði talið að einn
mesti skaðvaldur þjóðfélagsins væri hin takmarkalausa þrá til góðra verka
sem leiði stjórnmálamenn út í fjáraustur á opinberu fé í ósamrýmanleg mark-
mið, það er að segja til að ganga gegn almennri skynsemi. Ögmundur svar-
aði þessu svo: „Virkjum velviljann. Beitum skynsemi okkar til velviljaðra
verka. Verkefnið í framfarasinnuðu lýðræðisþjóðfélagi er að finna velvilj-
anum og skynseminni sameiginlegan farveg.“ Að lokum vék Ögmundur að
spumingu Ólafs Teits um hvort ríkið eða fólkið sjálft eigi að ráða ferðinni:
„Þýðir þetta að „fólkið sjálft“ ráði meiru um þá fjármuni sem settir hafa
verið í fjarskiptakerfið eftir að Landssímanum var breytt í hlutafélag? Þýðir
þetta að „fólkið sjálft“ ráði meiru um Búnaðarbankann eftir að S-hópurinn
fékk hann í hendur? Og hvað með Landsbankann? Er hann núna fyrst nýttur
í þágu almennings? ... Er það gefið að samfélagslegt átak sé alltaf af hinu illa
fyrir „fólkið sjálft"? Getur verið að þegar frjálshyggjumenn tala um „fólkið
sjálft“ á þennan hátt, þá sé skilgreining þeirra nokkuð þröng? Að „fólkið
sjálft" rúmist kannski í sæmilega góðum fyrirlestrasal hjá Verslunarráði
Islands? (Ögmundur Jónasson: Verslunarráðið vísar veginn, DV 13. ágúst
2003).
Vissulega hefur markaðshagkerfið yfirburði að ýmsu leyti, það leysir
krafta einstaklinganna úr læðingi, örvar hugkvæmni og viðbragðsflýti og er
hvati til að hagkvæmni og skilvirkni sé gætt í rekstri, en á slíku vill verða
misbrestur þegar hið opinbera á í hlut. Þessa kosti á að nýta. En kapítalism-
anum má ekki sleppa lausum í velferðarkerfinu. Það er samfélagslegt verk-
efni okkar allra að tryggja grundvallaratriði eins og jafnrétti til náms, góða
heilbrigðisþjónustu sem ekki spyr um efnahag þeirra sem sjúkir eru, og
tryggja afkomu aldraðra og þeirra sem á einhvem hátt eru hamlaðir í lífsbar-
áttunni. Almenn samstaða er um þetta í þjóðfélaginu þótt einstaka frjáls-
hyggjuhaukar virðist ekki skilja hvað hér er í húfi. En ríku þjóðfélagi eins og
hinu íslenska er engin vorkunn að búa svo um hnútana að þessa grundvallar-
atriðis sé trúlega gætt.