Andvari - 01.01.2003, Blaðsíða 130

128
YELENA YERSHOVA
ANDVARI
sjaldgæf í þululjóðum 20. aldar; megináhersla í þessari ritgerð verður því
lögð á samanburð þululjóða við síðmiðaldaþulur - í þeim þrönga skilningi
sem gerð var grein fyrir hér að ofan.
Síðmiðaldaþulur og þululjóð 20. aldar: Lausa formið...
Og svo formið!
Þula, með endurteknum hendingum, og endurtekningamar hrein tilviljun, ófyrirhuguð
fyrri en þeirra þarf við...27
Lítum á fyrsta þekkta þululjóð
vængi“:
„Grágæsa móðir!
ljáðu mér vængi",
svo ég geti svifið
suður yfir höf.
Bliknuð hallast blóm í gröf,
byrgja ljósið skugga tröf,
ein ég hlýt að eiga töf
eftir á köldum ströndum,
ein ég stend á auðum sumarströndum.
Langt í burt ég líða vil,
ljá mér samfylgd þína!
Enga vængi á ég til,
utan löngun mína,
utan þrá og æskulöngun mína.
20. aldar: „þulu“ Huldu „Ljáðu mér
Lof mér við þitt létta fley
lítið far að binda!
Brímhvít höf ég óttast ei
eða stóra vinda.
Okkar bíður blómleg ey
bak við sund og tinda,
bak við sæ og silfurhvíta tinda.
Eftir mér hún ekki beið -
yzt við drangann háa
sá ég hvar hún leið og leið
langt í geiminn bláan,
langt í geiminn vegalausa, bláa.28
Jafnvel við fyrstu sýn er augljóst að form þessa kvæðis er miklu reglulegra
en laust form þulna frá síðmiðöldum. Fyrsta „skilyrðið“ sem Jón Samsonar-
son setur fram í skilgreiningu sinni á (síðmiðalda)þulum er að þær skiptist
ekki í erindi. Ljóðið „Ljáðu mér vængi“, þótt ritað sé í samfellu, skiptist
glöggt í fjögur erindi (fyrir utan upphafið, fyrstu fjögur vísuorð);29 hvert
geymir fjögur eða sex stutt vísuorð og eitt langt, sem er myndað með endur-
tekningum. Hrynjandin er fremur regluleg. Rímið er það líka í öllum erind-
um nema fyrsta erindi; víxlrím er víða notað, en það er ekki þululegt, því síð-
miðaldaþulur einkennast fremur af einföldu samrími. Síðast en ekki síst er
kvæðið reglulega stuðlað. Fyrstu tvö vísuorðin, sem eru úr „ekta“ síðmið-
aldaþulu er byrjar á orðunum „Bokki sat í brunni“,3n eru af þeim sökum
óstuðluð; regluleg stuðlun byrjar hins vegar strax í 3. og 4. vísuorðum: „svo
ég geti svifið // suður yfir höf ‘ og helst út allt kvæðið.
Síðmiðaldaþulur eru, sem fyrr greinir, ljóð í mjög einföldu formi. Allir
viðurkenna hins vegar að form Ijóða Huldu er flókið og þrauthugsað, þótt
X