Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Side 21
RANNVEIG A. JÓHANNSDÓTTIR
viss málörvun í leik og starfi.4 Margs konar atriði voru tekin fyrir sem æfðu hljóðræna
eiginleika málsins, málfræði og merkingu. Þau helstu voru: að greina mismunandi
hljóð í umhverfinu, að fara með vísur, rím og þulur, að leika með orð og setningar
og heyra mun þegar bókstafur er tekinn burtu eða honum bætt inn í orð og að
skýra orð og hugtök.
Börnin ræddu einnig saman í hópi og sögðu frá hlutum, atburðum og upplifun-
t um. í grunnskóla A var litið á þessa þjálfun talmáls sem lið í kennslu í meðvitaðri
málkennd (markvissri málörvun).
Það eru vissir þættir ímarkvissu málörvuninni sem við leggjum áherslu á ... við
kennum krökkunum að taka þátt í umræðum, láta í Ijósi sínar skoðanir og rökstyðja
þær. Einnig að lesa markvisst upphátt, skýrt og með góðum áherslum ... (Skóla-
stjóri A)
í móðurmálskennslu í báðum skólum var starfsemi þar sem fjölbreytt málnotkun
átti sér stað. Stundum tók allur bekkurinn þátt í henni samtímis og stundum var
honum skipt í hópa. Starfsemin í grunnskóla B hét leiksmiðja (þá var farið í hreyfi-
leiki, leikræna tjáningu og eitthvað túlkað líkamlega og munnlega) en í grunnskóla
A, hringekja (valfyrirkomulag þar sem starfsemin örvar mál, lestur og ritun með
ýmsum hætti).
Við höfum á stundatöflu tvo tíma á viku sem við köllum leiksmiðju. Það ... er við-
bót við hitt. (Kennari B)
- Við brjótum þetta upp einu sinni íviku með hringekjunni. (Kennari A)
- / hringekju var nemendum tveggja deilda skipt upp í þrjá hópa (10-12 í hóp) og
var einn kennari á hóp ... I einum hópi var unnið með ólík spil ..., í öðrum hópi
var verið að skrautrita orð ... íþriðja hópnum var búð ... (Vettvangsnóta)
Lestur og ritun
Lestur var áberandi þáttur í móðurmáli og réði miklu um þær áherslur sem lagðar
voru í móðurmálskennslu.
Sp: Hvað er helsta markmiðið með kennslu í sex ára bekk?
Sv: Það er náttúrlega lesturinn. Og það að þau verði öll smávegis sjálfbjarga á
léttan texta í lok vetrarins. (Kennari B)
Sp: Hvaða markmið er með lestri hér?
Sv: Að nágóðum tökum á honum eftir sex ára... (Kennari A)
í báðum skólum var samtengjandi lestraraðferð notuð (hljóðaaðferð) sem byggir á
umskráningarlíkani („bottom-up"). í báðum skólum var bókstafur kenndur eða
„lagður inn" í hljóðsögu (frásögn þar sem tiltekið málhljóð kemur oft fyrir).
Ég byggi lestrarkennsluna aðallega upp á hljóðinu ... (Kennari B)
Hljóðsagan var mismunandi í skólunum. í grunnskóla A var hún ævintýri og í
grunnskóla B frumsamin saga kennarans eða vísa. í grunnskóla A var kennt að bók-
stafir ættu sína staði í stafahúsi en það var ekki gert í grunnskóla B.
4 Markviss málörvun ( leik og starfi (1988) er kennsluefni sem ætlað er til málþjálfunar sem undanfari lestrar-
kennslu. Það byggist á málörvunarleikjum og þjálfar hlustun, rím, setningar og orð, samstöfur og hljóðgrein-
ingu.
19