Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Blaðsíða 113

GUÐRÚN GEIRSDÓTTIR
samanburður varð fenginn með aldursskiptingu nemenda í bekkjarkerfi og sam-
ræmdu námsmati. Farið var að ræða um námskrár einstakra skóla og skólastiga
(Hamilton 1993, Reid 1994). Námskrárgerðin varð flóknari, hún náði ekki eingöngu
yfir kennsluefni heldur sagði nú til um hvað væri rétt að nemendur á ákveðnum
aldri væru að fást við og hvaða kunnáttu og hæfni þeir þyrftu að hafa tileinkað sér
til að hafa lokið námi.
Skólakerfið, sem við búum nú við, er æði flókið. Formleg menntun lengist í
sífellu, símenntun er orðin krafa dagsins og skipulag formlegs náms er svo viða-
mikið að erfitt er að hafa heildarsýn yfir menntakerfið. Upplýsingatæknin felur í sér
nýjar leiðir í námi og kennslu og mun hugsanlega kalla á grundvallarbreytingar á
því skólakerfi sem við höfum byggt. Flókið samfélag og framtíð, sem erfitt er að
henda reiður á, gerir okkur erfitt um vik að velja það úr menningararfinum sem við
viljum miðla til næstu kynslóðar. Að sama skapi verður umfjöllun um námskrána
og námskrárgerðin sjálf sífellt flóknari og margbreytilegri og erfiðara fyrir kennara
að sjá þau fræði sem hagnýtt vinnutæki í kennslu.
HVAÐ ERU NÁMSKRÁRFRÆÐI?
Námskrárfræði sem sérstakt svið innan uppeldisvísindanna varð til í Bandaríkjun-
um um síðustu aldamót. Því er gjarnan litið til Bandaríkjanna þegar ræða á þróun
námskrárfræða en sambærilega þróun var einnig að finna í Evrópu.
Á árunum 1880-1930 urðu verulegar framfarir í skólamálum í hinum vestræna
heimi. Nútímavæðing sem birtist í formi atvinnu- og efnahagsbyltingar og þétt-
býlismyndun kallaði á breytt skólakerfi. Skólaganga varð almennari, framhalds-
skólar og háskólar efldust, nemendahópurinn varð fjölbreyttari og nýjar kennslu-
greinar bættust við þær sem fyrir voru (Andri Isaksson 1983, Jóhanna G. Krist-
jánsdóttir 1988). Bjartsýni og trú á framfaramátt menntunar var mikil. Með skipu-
lögðu skólastarfi væri hægt að uppfræða og mennta samfélagsþegna og þar með
skapa betra þjóðfélag. Mikilvægt var að setja skólum skýr markmið og talið var
unnt að skipuleggja skólastarfið á skynsamlegan og vísindalegan máta. Framfara-
stefnan (Progressive Education) var í blóma og henni fylgdu nýjar hugmyndir um
markmið menntunar, krafa um endurskipulagningu menntakerfisins á grunn- og
framhaldsskólastigi og á sviði starfsmenntunar, endurskoðun námsefnis og heildar-
úttekt á stöðu skólamála (Dewey 1915, Walker 1990). Hugmyndir Taylors um
vísindalega stjórnun í iðnaði endurspegluðust í kröfu um hagkvæmni og skilvirkni
í skólastarfi (Bobbitt 1918).
Hérlendis mátti greina svipaða þróun í skólamálum. Á árunum 1907-1930 fór
fram heildarendurskoðun á námskrá skóla. Fræðslulögin 1907 má skoða sem kröfu
um opinbera skipulagningu í menntamálum og kynnisför Guðmundar Finnboga-
sonar um landið var farin í þeim tilgangi að skoða stöðu íslenska menntakerfisins
(Guðmundur Finnbogason 1905, Guðrún Geirsdóttir 1996, Ingólfur Á. Jóhannesson
1983).
Skipulag skólakerfis og námskrárgerð í Bandaríkjunum hafði í upphafi hvílt á
herðum skólastjórnenda og kennara en upp úr 1920 þótti sýnt að slík störf yrðu best
111