Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Blaðsíða 11

Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Blaðsíða 11
RANNVEIG A. JÓHANNSDÓTTIR hafi verið gagnrýnt og sumu breytt eða vísað frá í kenningum þessara frumkvöðla liggja þær til grundvallar flestum seinni tíma hugmyndum á sviði máls og þroska. Hugmyndir ungra barna um lífið og tilveruna byggjast fyrst og fremst á því sem þau skynja og því sem sýnist. Piaget sýndi fram á með rannsóknum sínum um vitsmunaþroska að í víxlverkandi samspili einstaklings og umhverfis þroskast barn frá einhliða og „sjálflægum" hugsunarhætti á fyrstu aldursárunum yfir í að sjá fleiri hliðar á málum og geta sett sig í annarra spor. Andstætt Piaget hélt Vygotsky fram mikilvægi tungumálsins í þroska barns og hvernig málið mótast af menningarlegu innihaldi sem og af félagslegum og tilfinn- ingalegum atriðum í umhverfi barnsins. Víða í umfjöllun um uppeldi og skólastarf má greina áhrif kenningar Vygotskys um „zone of proximal development". Hann og fleiri fræðimenn benda á að gagnvart barni er það hinn fullorðni sem hjálpar því fram á við í þroska því að barn þarf leiðsögn og kennslu frá fullorðnum þar til það getur sjálft sigrast á margs konar færni hjálparlaust. Þetta á ekki síður við þegar barn er komið á skólaaldur (Clay 1991b, Garton og Pratt 1989:45, Geekie og Raban 1994:160, Snow 1983, Vygotsky 1978:86). Barn á forskólaaldri á margt ólært í móðurmáli þrátt fyrir marga merka áfanga á þroskabraut sinni. Það glímir við víðtæka merkingu orða og setninga sem og málfræðibeygingar sem það hefur enn ekki náð fullnaðartökum á. Innlendar og er- lendar rannsóknir renna stoðum undir það að á þessu reki hefur barn tilhneigingu til þess að alhæfa reglur um flestar málfræðibeygingar (t.d. sagnorða og lýsingar- orða) og hefur „villu" í málnotkuninni sem byggð er á alhæfingu þess. Þetta er í raun engin villa heldur vísbending um það að barnið hefur uppgötvað reglu í mál- inu sem á við flest orð af líku tagi þó að það hafi ekki enn áttað sig á því að hún gildir ef til vill ekki um þetta tiltekna orð sem það notar (Hrafnhildur Ragnars- dóttir 1993, Indriði Gíslason o.fl. 1986, Lindfors 1985, Wells 1986). Rannsóknir sýna að framfarir í að nota réttar málfræðibeygingar orða eru miklar hjá barni á aldrin- um fimm til átta ára og á þeim aldri sýnir það sig að það fer rétt með langflestar málfræðibeygingar (Bee 1992, Hrafnhildur Ragnarsdóttir og Simonsen 1995, Karmiloff-Smith 1986). Framfarir í málnotkun barns á þessum aldri er ekki aðeins í málfræði og mótun setninga, heldur einnig í hæfni þess að segja frá. Þegar saga er sögð þarf hún að hafa formála, upphafsatburð, söguþráð og sögulok til þess að auðvelt sé að skilja hana (Hrafnhildur Ragnarsdóttir 1989, 1993, Karmiloff-Smith 1986, McCabe og Peterson 1991, Wells 1986). Þroska barns til að segja frá greinir Karmiloff-Smith (1986) í þrjú stig. Byrjunarstig kemur fram í frásögnum fimm ára barna þar eð þau ráða ekki við uppbyggingu sögu og hafa nær engan söguþráð í frásögn sinni. Á næsta stigi, í kringum sjö ára aldur, hefur barnið öðlast einhvern skilning á heild- inni en getur ekki greint frá efni sögunnar án þess að styðjast við myndir. Þá á það í erfiðleikum með að greina aðalatriði frá aukaatriðum. Lokastigi er náð í kringum níu ára aldur en sögur barna á því reki hafa nauðsynlega uppbyggingu og þau hafa náð þroska til að flétta saman einstök atriði í heild ásamt því að ráða yfir flókinni tímaröð atburða og geta vegið og metið innihald út frá eigin forsendum (Garton og Pratt 1989, Hrafnhildur Ragnarsdóttir 1989,1993, Karmiloff-Smith 1986). 9
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168

x

Uppeldi og menntun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.