Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Blaðsíða 82

SKAPAR ÆFINGIN MEISTARANN?
erlendar rannsóknir á æfingakennslu ekki getað ýtt stoðum undir þessa skoðun og
niðurstöður rannsókna á áhrifum og árangri æfingakennslu hafa leitt til mis-
munandi niðurstöðu (Wallace 1991, Feiman-Nemser og Buchmann 1987).
Á íslandi mennta þrjár stofnanir almenna kennara: Kennaraháskóli íslands,
Háskóli íslands og Háskólinn á Akureyri. Við allar þessar stofnanir er æfinga-
kennsla hluti af náminu, en að öðru leyti er mjög ólíkt hvernig æfingakennslan.ær
skipulögð í hverri stofnun. Lengd æfingakennslunnar, undirbúningur kennara-
nema og önnur tilhögun er mismunandi, enda er um að ræða ólíkt kennaranám,
annars vegar þriggja ára nám þar sem faggrein og kennslufræði er kennt samtímis
en hins vegar eins árs nám að loknu að minnsta kosti þriggja til fjögurra ára námi í
kennslugrein. Eins og nefnt var hér á undan eru niðurstöður erlendra rannsókna á
kennaramenntun misvísandi en sárafáar ef nokkrar rannsóknir hafa farið fram á
kennaramenntun á íslandi, á náminu í heild eða þætti æfingakennslunnar. Brýnt er
að slíkar rannsóknir fari fram, ekki síst vegna þess hversu mikið mið kennara-
menntun hlýtur að taka af þeim aðstæðum sem hún fer fram í og því þjóðfélagi sem
hún á að þjóna. Mclntyre (1988) hefur til dæmis lagt áherslu á mikilvægi þess að
skoða kennaramenntun í því samhengi sem hún fer fram í. Hann telur að erlendar
rannsóknir á kennaramenntun geti vissulega haft yfirfærslugildi en ekki megi
ganga að því sem vísu.
Til að bregðast við skorti á rannnsóknum á þessu sviði hef ég á undanförnum
árum kannað kennsluréttindanám sem fram fer við Háskóla Islands (sjá Töflu 1).
í þessari grein, sem byggð er á fyrrgreindri rannsókn, er þáttur æfingakennslu
athugaður sérstaklega. Sjónum er beint að því hvort lengd æfingatímabils og gæði
æfingakennslu fari ávallt saman, hvernig fræði og framkvæmd tengjast þegar á
vettvang er komið og hvaða áhrif samband æfingakennara og kennarnema getur
haft á þá tengingu.
RANNSÓKNIN
Rannsókn sú sem hér er til umfjöllunar var unnin með eigindlegri aðferð. Fylgst var
með verðandi tungumálakennurum á meðan þeir stunduðu nám í kennslufræði til
kennsluréttinda við félagsvísindadeild Háskóla íslands. Fjölmargar rannsóknir hafa
leitt í ljós að kennaramenntun er ekki aðeins bundin því umhverfi sem hún fer fram
í, heldur er námið einnig mjög einstaklingsbundið og hefur ólík áhrif og mismun-
andi þýðingu fyrir hvern einstakling (Hafdís Ingvarsdóttir 1993, Calderhead og
Robson 1991, Tamir 1991, Weinstein 1990). Ég vildi skoða þau áhrif sem æfinga-
kennsla hefur á kennaranema, skoða viðhorf hvers þátttakanda og reynslu hans af
náminu. Af þessum sökum varð tilviksathugun fyrir valinu sem rannsóknaraðferð,
en hún flokkast undir eigindlegar rannsóknaraðferðir (Patton 1987). Með þessari
aðferð er unnt að rannsaka náið hvert einstakt tilvik, í þessu tilfelli einstakling
(Patton 1987). Gögnum var safnað með dýptarviðtölum með opnum spurningum
sem miðuðu að því að laða fram viðhorf og hugmyndir nema til tungumálakennslu
almennt, um góðan tungumálakennara og hugmyndir þeirra um hvernig best sé að
læra erlend mál. Viðtölin voru síðan vélrituð orðrétt. Jafnframt voru persónulegar
80