Tímarit lögfræðinga - 01.06.1951, Blaðsíða 49

Mcðfcrö opinberra mála
123
þar sem nánustu venzlamönnum sakaðra manna var skylt
gert að bera vitni í rannsókn brota, er venzlamaður vitnis
var borinn. Þykir svo sem ýmsum slíkum aðiljum verði
það ofraun að bera vitni í málum nánustu venzlamanna
sinna, og mundi þeim einatt verða freisting mikil til vís-
vitandi ósanns framburðar. Ákvæði inna nýju laga um
undanþágurétt vitna eru í aðaldráttum þessi:
1. Eins og að hefur verið vikið, er dómara það einatt
lítt eða alls ekki kunnugt í öndverðu, hverir verða sak-
aðir um brot það eða þau, sem rannsaka skal. Má því vel
verða, að maður verði krafinn vitnisburðar um sakaratvik,
þar sem svar hans kunni að fela í sér játningu eða gefi
bendingu um, að hann hafi framið refsiverðan verknað.
Þá er honum óskylt að svara spurningu að viðlagðri vitna-
ábyrgð, 91. gr. Þó að hann svari slíkri spurningu vísvit-
andi rangt, þá verður honum ekki gerð refsiábyrgð fyrir
það, sbr. 143. gr. hegningarlaganna. Og synjun vitnis um
að svara slíkri spurningu varðar það ekki viðurlögum eftir
99. gr. sbr. 131. gr. laga nr. 85/1936. Samskonar er, ef
svar hans fæli í sér fullyrðingu eða bendingu um, að
venzlamenn hans þeir, er í 89. gr. segir, hefðu framið
refsiverðan verknað. Til dæmis mætti nefna, að vitni sé
spurt um vist sína eða venzlamanns síns á tilteknum stað
og tíma, þar sem brot var framið, eða vörzlu stolinna muna.
Ef vitni veit sig saklaust, eða venzlamann sinn, þá mundi
það sjálfsagt venjulega segja sannleikann afdráttarlaust,
nema það misskilji aðstöðu sína eða spurningar og eftir-
grennslan dómara, enda mundi vísvitandi rangt svar þá
°g verða refsilaust samkvæmt 143. gr. hegnl., að minnsta
kosti ef misskilningur þætti ekki alveg ótrúlegur eða alveg
óafsakanlegur. En fyrirmæli 91. gr. ganga lengra. Jafn-
vel þótt svar vitnis geti ekki orðið því til meira en
>.mannorðsspjalla“, eða téðum venzlamönnum þess, þá er
það nægilegt til þess að leysa vitnið undan refsiábyrgð
fyrir rangt svar og undan skyldu til að svara spurningu.
Það er að sjálfsögðu matsatriði, hvort eða hversu mikil
mannorðsspjöll kann að leiða af svari við tiltekinni spurn-