Hlín - 01.01.1926, Side 101

Hlln
99
fylgir hið samá og þá: trúin á áhrif uppeldisins á nienn-
ina og takmarkalaus trú á framfaramöguleikum mannanna.
Skynsemisdýrkun St. Mills kemur skýrast fram í upp-
hafi bókar hans »kúgun kvenna.« Segir hann, að það
sje eitt af því, sem tákni fráhvarf 19. aldar frá stefnu 18.
aldar, að 19. öldin telji tilfinningu og vilja hjá manninum
eins óskeikula og 18. öldin taldi skynsemina. Segir hann,
að þessi tilbeiðsla sje óendanlega miklu vanvirðulegri en
skynsemistilbeiðslan. Jeg efast ekki um að þetta sjerjett.
En þó voru þeir 19. aldar-menn til, sem hjeldu skyn-
semisdýrkuninni áfram, eins og t. d. St. Mill. Villa þeirra
var hin sama og 18. aldar mannannna: þeir viðurkendu
yfileitt ekki gildi annara þátta sálarlífsins en skynseminnar
og þó St. Mili tali um alhliða þroska konunnar, á hann
í raun og veru við skynsemina eina. Konan á að rækta
vitsmuni sfna. Vel veit jeg það, að ýmsar stefnur 19.
aldar urðu jafn einhliða i dýrkun sinni á tilfinningalífi
einstaklingsins. En það er þeirra villa. Eðlilegast virðist
að ætla, að ailir þessir eðlisþættir eigi einhvern rjett á
sjer og þurfi allir að vera samstarfandi í andlegu lífi
þjóðanna, ef vel á að vera. Hitt er vafasamt eins og St.
Mill hjelt fram, að sálarlíf karla og kvenna sje hið sama
frá hendi náttúrunnar, og að skynsemin eigi að skipa
öndvegi jafnt hjá konum sem körlum.
Petta eru þá grundvallarskoðanir þær, er voru rfkjandi
hjá forvígismönnum kvenfrelsishreyfingarinnar. Stefna sú,
er hreifingin tók, verður varla skilin nema menn geri sjer
grein fyrir þessum andlega bakhjarli.
í nánu sambandi við þessar grundvallarskoðanir er
lífsskoðun raunspekinnar. Hún var »mekanisk« eða vjel-
geng. Hún trúði ekki á tilgang í náttúrunni, tilgang, sem
andlegt afl stæði bak við. Framþróun var hennar trúar-
játning, og maðurinn og líf hans á jörðunni mun hafa
verið takmark þeirrar framþróunar. Fyrir hina, sem trúa
á tilgang í tilverunni, er jarðlífið aðeins einn þáttur í
7*