Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1951, Blaðsíða 70

50
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
kvæði og töfrar, minnisþulur, gátur,
barnagælur, dýrakvæði, grýlu-
kvæði, þulur og leikir. Hefur Einar
látið greipar sópa um söfn Ólafs
Davíðssonar og haft úr þeim kjarna
og nyt án þess að láta nokkuð af
ruslinu fljóta með. Fæst af þessu
efni má kalla forníslenzkt, en flest
líklega eldra en siðaskifti. Tvímæla-
laust er í þessu safni sumt af því
bezta sem íslendingar hafa ort und-
ir hinum einföldu rómantísku hátt-
um.
Árið 1944 gaf Heimskringla út
Leii ég suður íil landa, æfiniýri og
helgisögur frá miðöldum, ágætt úr-
val gert af Einari jól. Sveinssyni.
Æfintýrin eru flest dæmisögur
(exempla) og smásögur úr safni
Jóns biskups Halldórssonar (d. 1339)
eða úr Disciplina clericalis, sem var
vel þekkt safn af fræðandi sögum
fyrir klerka á miðöldum. Streng-
leikar eru þýðingar, gerðar á dög-
um Hákonar gamla Noregskonungs,
af hinum frægu frönsku lais eða
kvæðum Marie de France, en hún
var meðal hinna elztu og beztu
rómantísku höfunda á Vesturlönd-
um á 12. öld. Helgisögurnar og jar-
teinasögurnar eru sumar útlendar,
aðrar innlendar, og segja þær frá
kraftaverkum og jarteinum er
urðu fyrir áheit á þá helgu menn
Jón biskup á Hólum og Þorlák
biskup í Skálholti. Er margt
skemmtilegt í þessum einföldu
sögnum, og varpa þær oft meira
ljósi á hversdagsleg störf alþýðunn-
ar og traust hennar á þessum dýr-
lingum sínum heldur en á makt;
þeirra sjálfra og veldi.
Þetta úrval er gert af sömu natni
og smekkvísi sem hið fyrra, og eru
í því fjölda margir hlutir, sem erfitt
hefur verið að ná til fyrir fræði-
menn, hvað þá fyrir alþýðu manna.
Mun tæplega nokkur ein bók gefa
jafngóða hugmynd um vestræna
kristni á íslandi fyrir siðaskifti eins
og þessi.
Árið 1947 prentaði Helgafell
(Ragnar Jónsson) úrval af íslenzk-
um skáldskap frá upphafi vega fram
til 1944. Úrvalið hlaut nafnið íslands
þúsund ár og var í þrem bindum.
í fyrsta bindi, Fornöldin, voru
prentuð bæði Eddukvæði og drótt-
kvæði í úrvali eftir Einar Ó1 Sveins-
son. í öllum bindunum er kvæðun-
um raðað eftir aldri, en í þessu
fyrsta bindi var það sérstaklega
vandasamt verk vegna Eddukvæð-
anna, sem erfitt er að dagsetja. Hef-
ur Einar auðvitað tekið þann kost-
inn að dreifa þeim innan um drótt-
kvæðin, en þau eru nálega ávalt
kennd höfundum sínum, og því auð-
velt verk að draga þau í aldaflokka.
Einhverjum miðlungi greindum og í
meðallagi góðgjörnum ritdómara í
Eimreiðinni sást alveg yfir þessa
tímaröð og stökk upp á nef sér af
því, að hann fann ekki Völuspá í
upphafi bókarinnar, en Völuspá er
sett með kvæðum frá kristnitökunni,
því fræðimenn ætla að hún sé frá
þeim tíma.
í öðru bindi er tímabilið 1300—
1600, safnað af Páli Eggert Ólasyni,
og tímabilið 1600—1800, gert af
Snorra Hjartarsyni, ungu og efni-
legu skáldi. í þriðja bindi eru 19.
öldin eftir Arnór Sigurjónsson,
skóla- og fræðimann, og 20. öldin
eftir Tómas Guðmundsson skáld.
Hér hafa nú verið taldar útgáfur
þær, er mér er kunnugt um að kom-
ið hafi á árunum 1940—48. Eru þær
bæði margar og miklar að vöxtum.