Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1951, Blaðsíða 107

87
FRAMTÍÐAR BÓKMENTIR ÍSL. í VESTURHEIMI
setningin úr henni er þannig: „Ef
okkur líkar ekki við einhvern, þá
bara rennum við honum niður“.
IV.
Þriðja kynslóðin
Svipað þessu var málið orðið um
eitt skeið. Var það tvent, sem mest
flýtti fyrir hnignun íslenzkunnar: I
fyrsta lagi skólaganga barnanna.
Þau lærðu þar auðvitað alt á ensku,
°g léku sér á milli skólastundanna
á stéttum og strætum við önnur
börn, sem vitanlega töluðu öll
ensku. I öðru lagi voru það blönd-
^ðu giftingarnar. Þeim giftingum
fjölgaði óðum, þar sem annað brúð-
hjónanna var íslenzkt, en hitt enskt,
eða eitthvað annað en íslenzkt. ís-
lendingar höfðu samlagast svo mjög
enskum siðum og háttum, enskri
hugsun og tungu, að þeir þurkuðu
furðu fljótt af sér útlendings nafnið.
Já, við þessi kjör átti önnur kyn-
slóðin að búa. En á dögum þriðju
eða yfirstandandi kynslóðar varð
alger breyting á högum, háttum,
hugsun og viðhorfi hinna yngri.
Þeir gerðu sér fulla grein fyrir því
að þeir voru hér alls ekki útlend-
l^gsr, þó forfeður þeirra væru það
eða hefðu verið. Málleysið hafði
valdið því, að foreldrum þeirra voru
flestir vegir lokaðir, en sjálfum
þeim voru allar brautir opnar, vegna
þess að þeir höfðu hlotið fult vald
yfir málinu. Ensk tunga var nú orð-
ln þeirra eigin tunga. Þeir lofuðu
hamingjuna fyrir það að þeim
Þnnga steini var velt úr vegi. Þeir
sýridust hafa strengt þess heit að
n°ta enska tungu til þess að afla
sér alls þess, sem lífið krefðist: Við-
urkenning hæfileika sinna, mentun
°g framsóknar tækifæri.
Þetta var fyrst þögul og óskipu-
lögð hreyfing, en hún læsti sig eins
og eldur í sinu um allan Vesturheim.
Hvar sem íslendingur fanst — og
þeir virtust vera allsstaðar eins og
Gyðingurinn gangandi — þar mátti
finna áhrif þessarar hreyfingar;
hugsunin breiddist út þegjandi og
hljóðalaust, en sívaxandi og máttar
meiri. Unga fólkið vissi það, að bók-
mentirnar voru það eina, sem for-
feður þess urðu frægir fyrir, þrátt
fyrir það þótt verk þeirra skildu að-
eins örfáir menn aðrir en þeir sjálf-
ir. Unga fólkið var ákveðið í því að
jafnast á við þá fremstu í þessu
nýja landi, í hvaða grein sem væri:
Verða engra eftirbátur í neinu, efn-
islegu né sálrænu. Það dáðist með
sjálfu sér að forfeðrum sínum fyrir
það, hversu miklu þeir höfðu áork-
að. Það gerði sér grein fyrir því, að
álíka erfitt er að komast áfram í
andlegum efnum mállaus eins og að
vinna líkamleg störf, án þess að hafa
til þess viðeigandi verkfæri. Og
samt höfðu forfeður þess komist
lengra mállausir en nokkrum gat
komið til hugar. Hví skyldi þá ekki
unga kynslóðin komast fremst í
fylkingu, hvar sem var og í hvers
konar samkeppni, sem um var að
ræða? Hún sem var fleyg og fær í
málinu — enskunni; þessu allsherj-
ar verkfæri til allra starfa, þessum
töfralykli að öllum lokum og lásum?
V.
Andlegar öldur og erfðir
Alt sýnist ganga í öldum; alt virð-
ist fara í erfðir. Allar breytingar og
byltingar hefjast á vissum tímum
af vissum atburðum, hjaðna svo eða
deyja, eða láta lítið á sér bera um