Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1951, Blaðsíða 63

ÚTGÁFUR FORNRITA Á ÍSLANDI EFTIR 1940
43
við lestur fornsagnanna, og þótti
honum ekki álitamál að reyna að
hefla þann þröskuld brott. Fyrir því
lét hann prenta bókina með hinni
lögboðnu íslenzku stafsetningu,
hreytti r í ur, aí í að, ok í og o. s. frv.
Annari völu þóttist hann líka velta
hr vegi lesandans með því að skipta
hinum fornu textum í greinarskil
eftir því sem gerist og gengur í nú-
tímabókum, en það hafði verið
venja fræðimanna að prenta hvern
hapítula greinarskilalaust; senni-
^ega af sparnaðarástæðum í önd-
verðu.
Þótt tilgangur Laxness virtist
þannig vera tiltölulega saklaus, þá
°Ui þetta tiltæki hans hinum mesta
stormi mótmæla, og það áður en
að bókin kæmi út. Mun það ótæpt
hafa verið látið í veðri vaka, að
Laxness ætlaði sér að umskrifa
tornsögurnar á Laxnessku. Og jafn-
Vel þótt stafsetningin væri höfð á
°ddinum, þá var auðséð að annar
Hskur lá undir steini. En um staf-
setninguna var það að segja, að ís-
lendingar höfðu nú Um meir en
flaannsaldur vanist því að lesa sög-
Urnar með stafsetningu þeirri, er
þeir L. F. A. Wimmer og Finnur
Jónsson höfðu notað í fornritaút-
gafum, en sú stafsetning var sam-
raemd og átti að gefa mönnum rétta
ugmynd um íslenzkt mál á 13. öld.
Að breyta þessari stafsetning gat
Pvi verkað á þá, sem vanir voru
að lesa sögurnar, eins og ef málið
a hiblíu Jakobs kóngs hins enska
Vaeri fært til venjulegs máls nú á
ögum. En auk þess voru á útgáfu
, axdaelu nokkur önnur missmíði,
Urfellingar og breytingar sem í engu
y°ru til bóta. Þegar allt var svona
1 Pottinn búið þá beittu sér póli-
tískir andstæðingar Laxness, víst
einkum Jónas Jónsson, fyrir því að
láta samþykkja lög um það á Al-
þingi, að ólöglegt væri öllum að
prenta íslenzk fornrit, nema með
hinni „forníslenzku“ stafsetningu,
utan stjórnarleyfi sérstakt kæmi til.
Til þess að freista þessara laga
gaf Laxness skömmu síðar (ágúst
1942) út Hrafnkötlu á sama hátt
(Víkingsprent, Ragnar Jónsson). Var
hann þegar dæmdur sekur fyrir til-
tækið af undirrétti í Reykjavík. En
þegar málið kom fyrir hæstarétt,
var Laxness fríkenndur en lögin
dæmd ómerk, vegna þess að þau
bryti í bága við stjórnarskrárákvæð-
ið um prentfrelsi.
Ekki verður því neitað að margt
orð var skrifað og skrafað ófræði-
mannlega í deilum þessum. En Lax-
ness barðist fyrir því sjónarmiði,
sem sannarlega er ekki óskynsam-
legt nú á dögum, að prenta bæri ís-
lenzk fornrit á þrjá vegu: (1) ljós-
myndir af handritunum, (2) stafrétt
eftir handritunum, hvorttveggja
fyrir fræðimenn, og (3) með nútíma
stafsetningu fyrir alþýðu manna.
Til að verka á móti útgáfu Lax-
ness réð Menningarsjóður og Þjóð-
vinafélagið af að gefa út sögur með
venjulegri stafsetningu fornri handa
13.000 áskrifendum sínum. Þessi fé-
lög hafa prentað Njáls sögu (gefna
út af Magnúsi Finnbogasyni, með
formála eftir Vilhjálm Þ. Gíslason
1943) , Egils sögu (gefna út af Guðna
Jónssyni 1944) og Heimskringlu
I.—III. (gefna út af Páli E. Ólasyni
1946—’48). Þessar útgáfur eru betri
en útgáfur Sigurðar Kristjánssonar,
þó alþýðlegar sé: Þær hafa nokkuð
ítarlega innganga, og eru vel skrýdd-
ar myndum (af sögustöðum) og