Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1951, Blaðsíða 105

FRAMTÍÐAR BÓKMENTIR ÍSL. í VESTURHEIMI
85
óheflaðir, durgslegir, dónalegir,
búralegir, bjálfalegir. Svipuð mun
hafa verið hugsunin á bak við orðið
„Foreigner“ (útlendingur), en það
voru þeir allir nefndir, sem hingað
fluttu, nema Englendingar og
Frakkar.
Vegna þess hvað íslendingar voru
lang fámennasta þjóðbrotið, var á-
herzlan á útlendingsnafninu ábæri-
legust í eyrum landanna, en ábæri-
legust var hún íslendingum, vegna
þess að þeir voru, yfir höfuð að tala,
flestum hinna andlega fremri — og
vissu það sjálfir að svo var, þó þeir
ættu þess engan kost að sýna það
eða sanna fremur en maður í járn-
um getur neytt handa eða fóta.
Þannig var ástatt með fyrstu kyn-
slóðina hér vestra. Enginn þekti
þessa afskektu þjóð, og margir vissu
ekki betur en landarnir væru Eski-
móar.
Sumum gramdist þetta svo mjög,
að þeir vildu helzt losna sem fyrst
við íslenzkuna, þar sem hún væri
aðeins til fyrirstöðu og erfiðleika.
Fn á móti því risu flestir. íslenzk
tunga var þeim eins og nokkurs
honar andleg móðir, svo kær þeim
°g ástfólgin, að því varð ekki- með
orðum lýst; svo fögur og töfrandi
að engu varð við jafnað.
Eg man eftir því einhverju sinni
að ég heyrði tvo aldurhnigna ís-
lendinga, sem voru að tala saman
um fegurð íslenzkrar tungu: þeir
homu sér saman um það, að engin
onnur tunga sameinaði eins mikla
speki og aðra eins fegurð: Tökum
th dæmis orðtakið: „Að vörmu
spori“, sagði annar þeirra. „Ja, ég
hefi nú satt að segja aldrei krufið
það til mergjar“, sagði hinn.
»Ég heyrði Bjarna Jónsson frá
Vogi einhverju sinni skýra það“,
sagði sá fyrri. „Hann skýrði það
svona: í gamla daga gengu menn
berfættir. Hugmyndin á bak við
þetta orðtæki var sú, að tveir eða
fleiri menn voru saman komnir.
Annar eða einn þeirra færi burt, en
segði um leið: „Ég kem aftur að
vörmu spori“. Menn hugsuðu sér,
að þegar stígið væri á kalda jörðina
með hlýjum fótum, þá hlýnaði hún
af heitum iljunum, og maðurinn
segðist koma svo fljótt aftur, að
jörðin hefði ekki tíma né tækifæri
til þess að kólna á meðan hann væri
burtu“. „Auðvitað er þetta skáld-
skapur“, bætti maðurinn við: „En
fagurt er það og hugsunarríkt. —
„Eða orðtækið“: „Maður guðs og
lifandi“. Þar er gert ráð fyrir því
að menn sitji og skeggræði. Einn
í hópnum segir sögu eða gerir ein-
hverja staðhæfingu. Annar virðist
rengja söguna eða staðhæfinguna
og segir: „Ætli þetta sé nú alveg
satt?“. „Maður guðs og lifandi!“
segir sögumaðurinn; þetta er sama
sem hann segi: „Ég kalla guðs menn
og lifandi menn til vitnis um það,
að þetta er satt“. Hér þýðir „maður
guðs“ sama sem dáinn maður. Það
er talið sjálfsagt að dánir menn séu
hjá guði (séu menn guðs). Það er
því sama sem maðurinn segi: „Ég
kalla lifandi menn og sálir látinna
manna sem vitni þess, að sagan er
sönn“.
„Er ekki þetta dásamlegt!“ sögðu
gömlu mennirnir hver í kapp við
annan.
íslendingar voru svo gagnteknir
af fegurð tungu sinnar, að því verð-
ur ekki lýst með orðum — jafnvel
ekki með íslenzkum orðum — og
það var eins og málið yrði þeim enn