Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Side 30

12
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
marz 1940 réðst Rússland á Finnland
til mikillar skelfingar fyrir jafnvel
marga vinstri menn að maður tali
ekki um framsóknar- og sjálfstæðis-
menn. Þjóðræknir menn gátu þá
ekki ályktað öðru vísi en svo, að ef
kommúnistar og vinstri menn gætu
horft rólegir upp á yfirgang Rússa í
Finnlandi þá mundu þeir ekki harma
þótt Rússar tæki ísland. Halldór
dró taum Rússa á þessum verstu
tímum og jók það ekki vinsældir
hans, en skáldastyrkur hans var
skorinn úr 5000 niður í 1800.
Til allar hamingju fyrir sam-
komulagið í landinu var þess ekki
langt að bíða að Hitler gerði innrás
á Rússlandi, en þeir Churchill og
Roosevelt fögnuðu Stalin eins og
heilögum engli í fóstbræðralag sitt.
Og þá skildist þessum háu herrum,
a. m. k. Churchill að Finnland var í
raun og veru „skammbyssa beind
að hjarta Rússlands." Fóstbræðra-
lagið bar og fagra ávexti á íslandi
og mun ég víkja að því í sambandi
við íslandsklukku Halldórs.
Því miður stóð vinskapur
Austurs og Vesturs ekki nema tæpt
ár. Rússar gerðu sínar „uppreistir"
í leppríkjum*) sínum, þá vildu
Ameríkumenn ekki færa sig af flug-
völlum sínum og herstöðvum. Fyrst
leigðu þeir Keflavík 1946, þá stofn-
uðu þeir Atlantshafsbandalagið, og
1951 voru hermenn komnir aftur til
Keflavíkur til að vernda landið
gegn Rússum.
Það ár sótti Halldór friðarþingið
umdeilda í Stokkhólmi og talaði þar
*) Um uppreistina í Eistlandi er nú
nýkomin út íigæt bók heima gefin út af
Almenna bókafélaginu eftir Aats Oras,
örlaganótt yfir Eystrasaltslöndum, Rvlk
gegn Vesturveldunum fyrir vígbún-
að þeirra. 1953 fékk hann bók-
menntaverðlaun friðarþings í Vín
fyrir þátttöku sína í þessum málum.
1953 hafði hann verið nefndur sem
líklegur til að hljóta Nóbelsverð-
launin í bókmenntum, en Churchill
fékk þau. 1954 var hann enn nefnd-
ur, en Hemingway varð hlutskarp-
ari. Loks fékk hann verðlaunin 27.
okt. 1955.
II.
Fyrsta bók Halldórs, Barn nátiúr-
unnar (1919) ber þess vott að vera
skrifuð („ósjálfrátt“, eins og Halldór
mundi nú segja) af seytján ára
dreng. Að vísu gátu jafnvel eigi
góðgjörnustu samtíðar spámenn,
eins og Smári, séð það fyrir að hér
væri Nóbelsverðlaunaskáld í reif-
um, þó má með lagi finna það í bók-
inni sem síðan einkenndi Halldór
mjög: sérkennilegar persónur, sterk-
ar andstæður, ofsa, jafnvel fárán-
legar myndir og heimspeki í lok
bókar.
Heimspekileg í anda sveitaróman-
tíkur og Hamsuns var líka sagan
um Heiðbæs listamann í Nokkrar
sögur (1923), en flestar þeirra voru
prýðilega vel skrifaðar (sumar þo
„ósjálfrátt“ að sjálfs dómi). Sumar
eru ljóðræn prósaljóð, nokkur blæ-
björt, önnur dökk og tragisk. Fyrir-
myndir gátu verið Obstfelder,
Tagore eða austrænar ritningar
helgar.
Eins og viti fram á veg lýsir a
þessum árum ritdómur sá, er Hall-
dór ritaði um Hamsun, Konerne
ved Vandposien (í Morgunbl. 15-
sept. 1921). Áður hafði hann verið
hrifinn af sveitarómantík Hamsuns