Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Page 31
halldór kiljan laxness
13
í Markens Gröde, nú sér hann ekki
annað en siðferðilega hnignun í list
hans. Þetta má kalla fyrsta skref
Halldórs á veginum til kristins
dóms. Næsta skrefið er lestur bók-
arinnar Um eflirlíkingu Krists (De
imitatione Chrisii eftir Thomas a
Kempis, eitt af höfuðatriðum
kristni), sem hann, eins og áður
segir, fann í bókaskáp hjá vini sín-
um Einari ólafi Sveinssyni, hafði
uieð sér til Þýzkalands og las í marz
1922, í Berlín. Þriðja skrefið er svo
skírnin í klaustrinu, sem áður er frá
sagt. f Þýzkalandi hafði Halldór
verið að fást við heimspekilega bók
uokkuð í anda Strindbergs, Rauða
kverið, sem aldrei kom út.
En í klaustrinu skrifaði hann
Hndir Helgahnúk (1924). í þessari
bók dró Halldór sína eigin andlegu
þroskalínu frá barnatrúnni (sem
hann síðar meir afneitaði) um
hrjóstur efans fram til endurheimts
kristins dóms í kaþólsku kirkjunni.
^aga drengsins er andstæða sögu
föður hans, prestsins, sem byrjar á
fara í hundana í Kaupmanna-
höfn eins og fleiri góðir íslendingar
°g endar sem pokaprestur í íslenzkri
sveit — engin óvenjuleg saga. í bók-
inni er ljóðrænt veður og ljóðrænn
hugblær, enda kallaði Halldór hana
ökina um hátíðina á bak við dag-
ana- í bókinni gefur Halldór róman-
úskri viðkvæmni lausan taum í síð-
asta sinn. Viðkvæmni hans er ávallt
Slðan blandin hranaskap, sem oft
§engur hunzku næst.
Saga Atla er sjálfssaga undir rós.
iklu opinskárri er þó sjálfsæfi-
Sagan í Heiman ég fór, með tveim
a alpersónum, höfundi og Steini
iða, 0g í Vefaranum mikla frá
Kasmír (1927), þar sem höfundurinn
er orðinn að Steini Elliða. Á það má
minna að eftir skírnina var nafn
höfundar Halldór Kiljan María
Péfur Laxness, en í lok Vefarans
stendur skrifað: “TU ES PETRUS:
ET SUPER HANC PETRUM
ÆDIFICABO ECCLESIAM MEAM.
Það útleggst: Þú ert Steinn og á
þessum Steini mun eg reisa kirkju
mína.“ Þetta er letrað á Péturs-
kirkju í Róm. f þessari miklu játn-
ingarbók má fylgja höfundi sár-
fættum um refilstigu heimspek-
innar, frá austrænni speki og þýzkri
heimspeki, frá ofurmennsku Niets-
ches og jafnaðarmennsku Marx inn
í skaut hinnar einu sáluhjálplegu
móður, kaþólsku kirkjunnar. Því
miður er það ekki nógu trygg höfn,
því jafnvel í skauti hennar heldur
baráttan áfram milli Drottins og
konunnar, milli hæstu hugsjóna og
mannlegra freistinga. í þessari bar-
áttu dæmir höfundur dýrðina
Drottni en konunni auðvirðlegan
ósigur. En meðferð hans á konu og
manni er slík, að hann fær bak-
þanka og spyr sjálfan sig að verkinu
loknu, hvort Guðinn sé í raun og
sannleika mikilla fórna virði. í þessu
innhverfa verki voru áhrif frá
Evrópuhöfundum eldri og yngri
auðsæ, enda vitnaði Halldór beint
til þeirra að sið miðaldahöfunda.
Schopenhauer, Strindberg, Otto
Weininger, Johannes Jörgensen,
Papini áttu allir þátt í grautargerð
hugheimanna, en þýzka kjarnsæis-
stefnan (expressionisminn) franski
surrrealisminn og Þórbergur Þórð-
arson höfðu kennt honum að gefa
stílsnilld sinni lausan tauminn.
Samkvæmt surrealismanum, sem