Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Side 42

24
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
númer tvö í þeim engilsaxneska
heimi, ekki sízt í Ameríku, snerist
úr djöfli í heilagan engil (Churchill
kvaðst nú raunar ávallt tilbúinn að
gera samning við djöfulinn til að
frelsa England), hæfan til þess að
ganga í kristilegt fóstbræðralag við
Churchill og Roosevelt. En eftir
höfðum heimsins dansa limirnir í
smálöndunum, og þegar ný þjóð-
stjórn myndaðist á íslandi 1944 þá
skipuðu hana sjálfstæðismenn
(íhaldsmenn) sósíaldemókratar og
sósíalistar. Forlíkast gerðu fjand-
menn tveir, kvað Hallgrímur um þá
Heródes og Pílatus. En í þessari
paradís stríðsáranna, þegar komm-
únistisk lömb gátu leikið sér við
framsóknarúlfa og sjálfstæðisljón,
fátæklingar urðu ríkir, en ríku
mennirnir margmilljónerar, þá
höfðu allir eitt síðasta sameiginlegt
áhugamál: að losna úr ánauð Dana.
Um þetta mál varð lítill ágreiningur,
svo lítill, að þegar til atkvæða-
greiðslunnar kom, þá greiddu víst
um 98% kjósenda atkvæði með
skilnaðinum. Fyrir landa í fjarlægð
gat þetta litið út eins og atkvæða-
greiðslan hefði verið í pott búin af
einhverjum Hitler eða Stalin. En
heima voru víst allir í sjöunda
himni og höfðu verið á meðan á
þessum undirbúningi stóð. Þjóðin
var virkilega í hátíðaskapi.
Jafnvel Halldór komst 1 þetta
hátíðaskap, aldrei fór það svo að
hann gæti ekki einu sinni tekið
undir samsöng þjóðar sinnar svo að
rödd hans skæri sig ekki úr. Hann
fór að brjóta heilann um sögu ís-
lands þegar þjóðarloginn blakti
mest á skari og þegar mergsugur
íslands voru ekki íslenzkir kapítal-
istar heldur danskir arðræningjar.
Um þetta skrifaði hann mikinn
þríleik: íslandsklukkuna (1943), Hið
ljósa man (1944) og Eld í Kaupin-
hafn (1946). Sagan gerist snemma á
18. öld þegar allmjög er dregið af
landinu vegna einokunar; menn á
íslandi eru barðir og þeim stungið
í stein fyrir snærisþjófnað, en kaup-
menn stórhýsa Kaupinhöfn, og
kóngur safnar íslenzkum kirkju-
klukkum til þess að gera fallstykki
gegn Svíum. Á slíkri öld var íslend-
ingum ekki óttalaust að lifa, en
sagan sýnir að þeir skrimtu eigi
aðeins af líkamlega, heldur skiluðu
arfleifð sinni, bókmenntunum, svo
að þær mættu verða fjöregg kom-
andi kynslóðum. Þríleikur Halldórs
reynir að svara því hvernig þetta
mátti verða.
í fyrsta hluta, íslandsklukkunni<
eru fram leiddir tveir menn, sem
tákna vissa þætti í íslenzku þjóðar-
eðli. Annar er friðsamur karl á
Þingvöllum sem mótmælir skýlaust
og árangurslaust brottnámi íslands-
klukkunnar á þingstaðnum; hún a
að fara í fallstykki kóngsins. Hitt
er Jón Kristsbóndi Hreggviðsson a
Rein, harðjaxl, illur í horn að taka
enda alinn upp á trosi, rímum og
tröllasögum, langa-langafi Bjarts i
Sumarhúsum. Báðir eru ódræpir a
öllum öldum íslandssögu, jafnvel
þeim hörðustu, hinn friðsami seigl'
ast allt, en ekkert bítur nokkurn
tíma á hörkutólið. Þá birtist hér hi^
ljósa man með álfakroppinn mjoa-
Hana getur heldur ekkert brotið
fremur en spánskan reyr. Hún er
eigi aðeins af beztu ættum landsins
(sýmmetriskt blandað í sjö þúsun
ár unz sjeníið loks fékk það alið)