Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Side 51

halldór kiljan laxness
33
1 skreppu sinni, og viðtökur hans
hjá páfa hverjar verða þegar hann
brýtur upp gamalostinn og út vellur
skírt silfur og goll rautt. Er þetta
með allra fyndnustu köflum fynd-
innar bókar.
í’ótt Halldór hafi annað sjónar-
ttúð en fornsöguhöfundarnir, hendi
gaman að hetjunum og deili á þjóð-
félagsbresti þeirrar aldar og vorrar
ef um sama hlut er að ræða, þá er
mest um vert að hann setur sjálfan
sig á bekk með þeim gömlu með
Því að segja sögu sína í þeirra stíl.
síðustu þrjátíu árum hafa margir
sfendingar og ýmsir útlendingar
(f- d. Nóbelsverðlaunakonan Sigrid
ndset) skrifað skáldsögur með
efni úr fornsögum (Gunnar Gunn-
^fsson, Guðm. Kamban, Kristmann
uðmundsson, Sigurjón Jónsson),
en enginn hefur jafnalvarlega lifað
Slg inn í stíl fornsagnanna. Og þeir
Sem ekki geta fyrirgefið Halldóri
meðferðina á ólafi Haraldssyni
*ttu uð heyra hvað hann segir um
ðeimild sína, sögu Snorra:
nAldregi hefur í heimi verið bók
ln um konunga, né um sjálfan
Hst in heldur, er kæmist í hálf-
visti við þá er Snorri hinn fróði
e Ur saman setta og heitir Ólaf
agu hins helga.“
s ^ Um dauða Þormóðar, sem hann
eglr ekki sjálfur frá í Gerplu vísar
ann til fornsagnanna:
’’ n ^uuða Þormóðs Kolbrúnar-
s^á Stiklastöðum hafa sagna-
Cn lsi_enzkir reifðan lofi á ódauð-
lngUrn kókum, svo að orðstír skálds-
þes uPPi vera eigi skemur en
fann “ °nun®s er hann leitaði og
III.
Til þess að átta sig á hinum
margslungna jötni, Halldóri, er gott
að hafa í huga þrjár staðreyndir:
Hann er fæddur í Reykjavík, kemst
til þroska eftir stríðið fyrra (og
skárra) og hefur æ síðan verið á
randi um heiminn, mesti heims-
hornamaður meðal íslenzkra skálda.
Að segja að hann hafi engar rætur
átt í íslenzkum sveitum, né í fortíð
fyrir stríð, né í sínu eigin landi,
íslandi, væri að kríta heldur liðugt
um hlut, sem þó hefur mikið til síns
máls. Einkum á þetta þó við hann
eins og hann var ungur um það bil
er hann hafði lokið Vefaranum,
enda fór hann þá af landi brott og
hefði getað ílenzt erlendis ef Salka-
Valka hefði verið tekin í Hollywood
og hann hefði ekki þurft að svelta
í Californíu. Halldór tilheyrir eftir-
stríðskynslóð Evrópu, en á íslandi
er hann öllum höfundum fremur
fulltrúi borgarbúa, sem á 20. öldinni
voru alfluttir úr sveit og réðu í
borgunum örlögum landsins til ills
eða góðs. Flakkið um bækur og
lönd hefur léð Halldóri yfirsýn,
hlutleysi og glöggt gestauga bæði
heima og erlendis. Þetta hefur gert
hann að gagnrýni bæði heima og
erlendis.
Rótleysi Halldórs í æsku sendi
hann í leit að verðmætum er hann
gæti treyst og trúað á. Þaðan stafaði
gandreið hans á yngri árum um
heimspeki austurs og vesturs, með
löngum áfanga í faðmi Drottins og
hinnar einu sönnu sáluhjálplegu
kaþólsku kirkju. En þegar Drottinn
varð honum ekki nóg fór hann að
trúa á manninn og hinn díalektiska
materíalisma Marx. Hefur hann æ