Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Qupperneq 53

halldór kiljan laxness
35
hygg ég að Halldór sem ádeiluhöf-
undur geti tekið undir með Káin:
Ef einhver sér mig ekki vera að
moka:
þetta orða þannig hlýt
þá er orðið hart um skít.
Eitt er að trúa á Guð eða menn,
annað að vera upplýstur af him-
neskum innblæstri og fegurð í trú
®inni. En Halldór hefur ekki skort
lnnblástur og tæra uppsprettu feg-
Urðarskyns í hugskoti sínu. Stund-
ym hefur hann haft hljóminn úr
jslenzkri náttúru eins og Bjartur í
, °nungsríki sínu, heiðinni, enda
°skaði Vefarinn sér þess að hann
^ttj ganga aftur sem kynlegur
ugl á öræfum íslands. En rödd inn-
, astursins er ekki bundin við nátt-
Urukend Halldórs eina. Eins og
raftbirtingarhljómur Ólafs Ljós-
1 ings getur röddin farið að óma
egar mann varir minnst. Hinir fjöl-
jT°r^n lýrisku kaflar í verkum
a dórs bera órækastan vott um
va,' f^essi uppgönguaugu lifandi
a ns eru mjög algeng í bókum hans
helzt í Gerplu.
ti/ nnnu, sambandi við hæfileikann
lnnhlásturs hygg ég vera næm-
Uieð& Hallders °g viðkvæmni og þar
a 6 hluttekning hans í örlögum
ginara> síúlf ast hans á manninum.
PínH^f <^lai'ur Ljósvíkingur sam-
ljv 1S hann öllu mannkyni og mann-
g^,. a h Pinist í verkum hans. Hér
jj *r §amals kristins viðhorfs. Við-
sér ^ah(f°rs breiddi mjög úr
Hnd'1 ®skuverkum hans eins og
eftirlrKHelgahnúk °g Vefaranum, en
hana v hefur hann aldrei látið
°niast við veðri nema halda
stranglega í við hana og tempra
hana með harðneskju, stundum allt
að því hunzku. Þessi sambreysk-
ingur ástar og hlutleysis, viðkvæmni
og hranaskapar er eitt af aðalein-
kennum á stíl Halldórs sem ádeilu-
höfundar. Hann er þarna í góðum
félagsskap ádeiluhöfunda. Séra
Swift stakk upp á því að írar
hleyptu upp krökkum til frálags á
borð ríkra Englendinga. Halldór
telur það líka óafsakanlegt að
drepa fólk nema skrokkarnir sé
nýttir til átu. Þetta einkenni er eitt
þeirra sem mest hefur farið í taugar
lesenda Halldórs, bæði heima og er-
lendis. Menn eru óvanir slíku
tvísæi.
Að lokum væri nauðsynlegt að
fara nokkrum orðum um stíl Hall-
dórs. Frá öndverðu vissi hann að
hann vildi nota nýtízkustíl. Að vísu
hneykslaðist hann fyrst (Alþýðu-
bókin) á þessum stíl í höggmyndum
og málverkum, en langt er síðan
hann fór að dá Picasso sem mesta
málara 20. aldar í Evrópu en Kjarval
heima. Allt verður að vera stæll,
segir frú Búa Árlands, en þó Halldór
myndi ekki vilja fylgja hennar for-
skriftum nákvæmlega, þá er honum
ljós nauðsyn á því að miklir lista-
menn séu meistarar í stíl sinnar
aldar.
Fyrsta stílstórvirki Halldórs var
V&farinn. Það sem hér var nýtt var
sálgreining sem reyndi að vera yfir-
raunsæileg og fossandi mælska í
bréfsformi, og mætti kalla þetta
flaumstíl Vefarans. Hann stakk í
stúf við allt sem áður hafði verið
skráð á íslandi, hann stakk líka í
stúf við hinn miklu nærskornari
stakk á íslandsklukkunni og Gerplu,