Hugur - 01.06.2010, Blaðsíða 195

Mælingar og samanburður á löngunum
193
að samanburður á löngunum mismunandi einstaklinga er íyrst og fremst mikil-
vægur þegar kemur að ákvörðunum stjórnvalda. Þar af leiðandi ættum við að gefa
því sem hver einstaklingur helst (og síst) vill sama gildi, svo langanir allra fái sama
vægi við slíka ákvarðanatöku.
Þessi röksemdafærsla fyrir núll-einn reglunni (sem almennri reglu) grefur
undan sjálfri sér. Ein af forsendum hennar virðist vera að neikvætt samband sé
á milli annars vegar þess gildis sem nytjafall einstaklings eignar þeirri stöðu sem
hann er í og hins vegar þess tilkalls sem hann hefúr til gæða samfélagsins. Enda
væri annars engin ástæða til að ætla að þeir sem taldir eru hafa almennt sterk-
ari langanir fái meira vægi í opinberri ákvarðanatöku. Þá liggur rétdætis- eða
sanngirniskrafa að baki hugmyndinni um að koma eins fram við alla. Miðað við
áðurnefnda forsendu leiðir núll-einn reglan hins vegar til niðurstaðna sem virð-
ast bæði mjög óréttlátar og ósanngjamar. Reglan myndi til dæmis þýða að hinir
gráðugu og hugvitssömu hefðu meira tilkall til gæða samfélagsins fyrir það eitt
að vera gráðugir og hugvitssamir.35 Því ótrúlegri möguleika sem einstaklingur
getur ímyndað sér og þráð,þeim mun lengra mun skipan heimsins eða staða sam-
félagsins nefnilega vera frá „efsta sætinu“ í valröð hans, og þeim mun meira tilkall
hefitr hann samkvæmt umræddri reglu til gæða samfélagsins. Sem þýðir einmitt
að langanir hins ofstækisfúlla fá meira vægi en langanir þess sem er hófsamari.36
Auk þess hafa tilraunir til að færa siðferðileg rök fyrir núll-einn reglunni það
vandamál í för með sér að ef við teljum siðferðileg rök hníga að því að við eigum
að nota aðferð á borð við núll-einn regluna við að bera saman langanir i og j, sem
við gerum og komumst að þeirri niðurstöðu að langanir i eru sterkari en langanir
j, þá virðist tilgangslítið að spyrja hvort siðferðileg rök hnígi engu að síður að því
að við gerum það sem j langar. Auðvelt er hins vegar að ímynda sér aðstæður þar
sem við myndum vilja spyrja shkrar spurningar, jafnvel þótt við vissum að lang-
anir i væru sterkari.37
Tilraunir hafa einnig verið gerðar til að rökstyðja núll-einn regluna með hug-
takagreiningu. Þekktust er líklega tilraun Daniels M. Hausman sem færir rök
fyrir því að það felist í hugtakinu „langanir“ að ef öllum (eða engum) löngunum
tveggja einstaklinga er fúllnægt, þá hljóti löngunum þeirra að vera jafn vel fúll-
nægt. Því ef löngunum þeirra er ekki jafn vel fúllnægt, hvað gæti þá skýrt þann
mun? spyr Hausman.38 Af því leiðir að ef við höldum fast við þá kenningu að
velferð felist í uppfyllingu langana og höldum því þar af leiðandi fram að upplýs-
ingar um hversu vel löngunum einhvers er fúllnægt sé allt sem skipti máli þegar
35 Peter J. Hammond, „Interpersonal Utility Comparisons: Why and HowThey Are and Should Be
Made“, í Jon Elster og John Roemer (ritstj.), lnterpersonal Comparisons ofWell-Being, 216.
36 Athugið þó að þessi rök gegn siðferðisgildi núll-einn reglunnar mætti allt eins nota sem rök gegn
siðferðisgildi þeirrar tegundar nytjastefnu sem kveður á um að stjórnvöld eigi að uppfylla langanir
þegna sinna eins vel og hægt er. Hið sama á við um þau rök Johns Rawls gegn núll-einn reglunni
að hún myndi í mörgum tilfellum leiða til þess að stjórnvöld ættu að ala fólk upp til að liafa lang-
anir sem auðvelt er að uppfylla. John Rawls,yí Iheory of Jusrice (Oxford: Oxford University Press,
önnur útgáfa 1999), 284.
37 Richard Bradley, „Comparing Evaluations", 90.
38 Daniel M. Hausman, „Tlie Impossibility of Interpersonal Utility Comparisons", og „Tlie Imp-
ossibility of Interpersonal Utility Comparisons - A Reply“, Mind 106 (1997).