Hugur - 01.06.2010, Page 206

204
Atli Harðarson
heldur ekki hvers vegna eru fleiri og sundurleitari raddir í hug nútímamanna sem
fylgjast með öllum margmiðlunarsirkusnum heldur en menntamanna á fyrri tíð
sem lásu bæði Biblíuna og Hómerskviður. Er það sem hæst lætur nú um stundir
ekki fábreyttara og fátækara að ólíkum röddum en þessi fornu rit?
Höfúndar eins og Oakeshott og Taylor sem gera ráð fyrir að sálarskipið hafi
kjölfestu úr efnismeiri hugmyndasögu en fjölmiðlafroðu síðustu ára hljóta að
vefengja margt af því sem Gergen segir um þessar hröðu og miklu breytingar en
taka þó undir að sjálfið sé afsprengi sögu og siðar.
En hversu trúlegt er þetta? Hversu sennilegt er að sjálfið sé aðeins myndað úr
skoðunum, hugmyndum og þekkingu og breyttar hugmyndir dugi einar sér til að
breyta því hvernig við erum inn við beinið?
Ef við höldum okkur við sjálfshugtak sem samsvarar nokkurn veginn notkun
orðanna innst inni og inn við beinið í daglegu máli held ég að kenning af því tagi
sem Gergen heldur fram í ýktri mynd, og finna má í hófsamari gerð hjá Oake-
shott ogTaylor, gangi ekki upp. Ef þessi orðasambönd tjá einhvern sannleika um
mannh'fið þá getur hann ekki snúist um það eitt hvað fólk heldur eða hvaða skoð-
anir og hugmyndir það heíur um sjálft sig.Til að rökstyðja þetta ætla ég að rifja
upp senu úr kvikmyndinni Tillsammans eftir Svíann Lukas Moodyson.
3. Sjálfið sem veru/eiki
Tillsammans, sem var sýnd í kvikmyndahúsum árið 2000, segir frá lífinu í sænskri
hippakommúnu árið 1975. Okrýndur leiðtogi hópsins heitir Göran. Hann er
einstakt gæðablóð og vill öllum gott gera. Göran trúir í einlægni á hugsjónir
kommúnunnar um jafnrétti, samhug og hjálpsemi og vill ekki láta neysluhyggju
og borgaraleg viðhorf afvegaleiða sig.
Kærasta Görans er Lena og samband þeirra er opið í þeim skilningi að bæði
geta þau sængað hjá hverjum sem er án þess það teljist nein svik. Ekki kemur
fram í myndinni að Göran nýti sér þetta frelsi en Lena nýtur þess að koma stund-
um við í bólinu hjá Erik sem er einhleypur.
Göran talar eins og sér þyki háttalag Lenu í lagi og hann virðist trúa því að svo
sé - að sambúðarform kommúnunnar sé betra eða réttara en venjuleg sambönd
þar sem framhjáhald er flokkað sem svik.
Þá komum við að senunni sem ég ætla að riija upp. Hún er snemma í myndinni.
Það sést hvar Göran liggur í bólinu og heyrir lætin í ástarleikjum Lenu og Eriks
í næsta herbergi. Skömmu seinna er Lena komin yfir til hans og segir honum frá
því hvað hún hafi notið samfaranna við Erik. Göran talar eins og hann samgleðj-
ist henni en í miðri setningu gerir maginn á honum uppreisn gegn því sem tunga
hans talar og hann stekkur fram á bað og kastar upp. Þessi uppreisn meltingar-
færanna þýðir ekki að Göran hafi beinlínis skipt um skoðun. Nokkrum dögum
seinna flytur Erik burt úr kommúnunni. Þegar Lena hágrætur yfir að hann sé
farinn huggar Göran hana. Hann virðist enn trúa því að opið samband sé besta