Hugur - 01.06.2010, Blaðsíða 218

2IÓ
Ritdómar
á þessu rúmlega 300 blaðsíðna þétt skrif-
aða verki. Myndin af Marx þar sem hann
gnæfir yfir sem skuggi eða vofa og horfir
yfir Austurvöllinn í átt að Alþingishús-
inu er í uppáhaldi hjá mér.
Textum erlendu höfundanna ætla ég að
láta lesendum eftir að rýna í og læt nægja
að fagna þýðingunum en vil þó nefna að
mér þykir vel hafa tekist til. Sérstaklega
langar mig að nefna hugtakið ávarp sem
þýðingu á hugtaki Althussers interpella-
tion sem er að mínu mati mjög lýsandi og
hittir vel í mark. Sú er ekki alltaf raunin
með íslenskar þýðingar á alþjóðlegum
hugtökum en nóg um það. Eg tel mikinn
feng að þessari innreið róttækrar fræði-
mennsku inn í íslenskt fræðasamfélag,
sérstaklega í ljósi niðurstaðna siðfræði-
kaflans í skýrslu Rannsóknarnefndar
Alþingis sem birt var í apríl 2010 sem var
áfellisdómur yfir háskólasamfélaginu hér
á landi. Siðfræðinefndin komst að þeirri
niðurstöðu að háskólasamfélagið hafi að
mörgu leyti brugðist hlutverki sínu sem
fræðileg, greinandi, gagnrýnin rödd í
þjóðfélagsumræðu á Islandi í aðdraganda
fjármálahrunsins.
Greinarnar í Af marxisma eru skrifaðar
út frá bókmenntafræði, heimspeki og
sögu. Verkið er í heild gagnrýnin greining
á menningu og stjórnmálum híns vest-
ræna heims sem einkennast af síðkapítal-
isma og síðnýlendustefnu. Höfúndar taka
til umfjöllunar stöðu sjálfsverunnar m.a.
í ljósi möguleika á aðgerðum, uppreisn
og sjálfstæðri gagnrýni í heimi sem er
gegnsýrður af forræði og hugmyndafræði
hnattræns síðkapítalisma. Flestar grein-
arnar tala inn í fræðilega umræðu sem
einkennist af póststrúktúralisma með til-
heyrandi andeðlishyggju, afstæðishyggju
og afbyggingu hinnar borgaralegu sjálfs-
veru en þó út frá gagnrýnu sjónarhorni.
Ákveðin óánægja hefur verið meðal
vinstrisinnaðs fræðafólks undanfarin ár
með það sem hefur verið talið aðgerða-
lamandi þáttur póststrúktúralískra eða
póstmódernískra fræða og heimspeki.
Höfundar greinanna í bókinni Af marx-
isma skrifa margir út frá póst-maix-
ískri nálgun, þ.e. þeir eru undir miklum
áhrifum póststrúktúrah'skrar gagnrýni
á vestræna heimspekihefð en virðast þó
vilja komast handan póstmódernismans
og skapa rými fyrir róttæka gagnrýni.
Á þeim tímum kaldhæðni, vonleysis,
kreppu og vantrausts á stjórnmálum og
stjórnmálamönnum sem er einkennandi
fyrir íslenskan veruleika í dag er hress-
andi að lesa róttæka samfélagsgreiningu
á borð við þá sem birtist í Af marxisma.
Hana má túlka sem tilraun til að komast
í gegnum órana (e. traverse the fantasy)
sem breiða yfir það raunverulega óréttlæti
og þá kúgun sem ráðandi kerfi er valdur
að, eins og slóvenski samfélagsrýnirinn
og heimspekingurinn Slavoj Zizek hefur
fjallað um í sínum verkum. Einnig er það
flott framtak að þýða verk höfunda á borð
við Althusser, Jameson, Badiou og Negri
sem hafa verið áhrifamiklir í fræðaheim-
inum undanfarin ár og er það tímabært
að kynna þessa hugsuði fyrir íslenskum
lesendum jafnt innan akademíunnar sem
utan. Alltaf er þó hægt að gera betur. Að
mínu mati hefði hlutur kvenna mátt vera
meiri, aðeins ein kona er meðal þeirra
sem koma að bókinni. Fræðikonur á borð
við Donnu Haraway (sem Anna Björk
nefnir í sinni grein), Chantal Mouffe,1
Gaytari Spivak, Judith Butler og Nancy
Fraser hafa t.d. allar skrifað sig inn í
áðurnefnda hefð innan hug- og félags-
vísinda. Þær taka allar mið af marxískri
greiningu og hafa skapað sér stórt nafn
innan hins alþjóðlega fræðaheims. Þær
eiga ekki síður erindi við íslenska lesend-
ur, en það er verkefni sem bíður að þýða
og kynna þær hér á landi.
Að lokum þetta: Afram með róttæka
heimspeki á íslensku, sú heimspeki sem
ekki gagnrýnir ríkjandi ástand með því
órétdæti sem því fylgir styður óbeint við
það!
Valgerður Pálmadóttir
1 Greinin „Til varnar ágreiningslíkani um lýðræði"
eftir Chantal Mouffe birtist í Hug 2004 í þýð-
ingu Viðars Þorsteinssonar.