Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2003, Síða 68

GAUTIKRISTMANNSSON
einkenna hana í stíl og röksemdafærslu. Einnig eru sósíalistar af gamla
skólanum tortrvggnir gagnvart fulhTðingum um að hér sé komið nýtt
kommúnistaávarp sem taki heimsveldið fyrir á algjörlega nýjan hátt og af-
byggi það gamla jafhvel þannig að efnishyggjuleg tök verði óhugsandi.
Meginhugmynd bókarinnar er í sjálfu sér einföld. Höfundarnir telja að
í kjölfar hnattvæðingarinnar sé ekki lengur hægt að tala um fullveldi og
heimsveldi á sömu forsendum og áður. Hugmyndir um fullveldi og
heimsveldi byggðust, að þeirra sögn, á grundvelli þjóðríkjanna gömlu
sem nú eru að leysast upp fyrir tilstilli heimskapítalismans. Þau eru að
leysast upp vegna þess að þau geta ekki sett honum stólinn fyrir dyrnar
að neinu leyti, þau verða að sætta sig við formlegt og óformlegt yfirþjóð-
legt vald hans. Þegar ríkisstjórnir vilja setja reglur innan landamæra sinna
sem talist geta hindrað viðskipti eða samkeppni verða þær oft að sætta sig
við úrskurð Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar um að breyta þessum regl-
um, nú eða það að stórfyrirtækin fari burt með sitt hafurtask ef þeim lík-
ar ekki einhver skattahækkunin.
Heimsveldið sem tekur við er hins vegar ekki miðstýrt eða undir stjórn
neins eins ríkis, ekki einu sinni Bandaríkjanna. Hugmyndir sínar um hið
nýja heimsveldi sækja Hardt og Negri til hugmynda frönsku fræðimann-
anna Gilles Deleuze og Félix Guattari um „rísóm“, nernerk án miðju og
stigveldistengsla, með ámóta uppbyggingu og internetið (Hardt/Negri
2000: 299). Margt í verkinu minnir á aðferðir og hugmyndir þeirra fé-
laga Deleuze og Guattari, t.a.m. hugtakamótunin sem á rætur að rekja til
hugmynda þeirra um skilgreiningu hugtaksins, ekki sem þekkingarfræði-
legrar aðgerðar heldur einnig verufræðilegrar (Hardt/Negri 2000: 302).
Höfundarnir vísa einkum til Þúsund hásléttna effár þá Deleuze og Gu-
attari, en einnig hafa þeir hugmyndir sínar úr Hvað er heimspeki?, sérstak-
lega hugtakamótunina. Það er einkum kaflinn ,Jarðspeki“ í þeirri síðari
sem er athyglisverður í þessu samhengi; þar kemur ffam ffæðilegur und-
irbúningur flestra bóka sem gagnrýna hnattvæðingu með hinni róttæku
umtúlkun á huglægni og hlntlægyii (í kantískum skilningi) yfir í sýn á
„svæði“ og „jörð“. Þannig veldur hnattvæðing kapítalismans afsvæðingu
ríkisins og viðnámið gegn honum tekur síðan á sig form nýsvæðingar þar
sem almúginn nær fram rétti sínum innan annarra viðmiða en viðmiða
þjóðríkisins. I stuttu máli má segja að allar bækurnar sem hér er um fjall-
að séu tilraunir til þessa; afsvæðingin hefur þegar átt sér stað að miklu
leyti, nýsvæðingin er rétt nýhafin. Helsta leið til nýsvæðingar er einmitt
66