Tímarit Máls og menningar - 01.12.1964, Blaðsíða 115

inn á að vera hlutlaus áheyrandi að, koma
íram táknræn atriði, sem þarf að túlka, þ.
e. að skilja orsakatengslin milli hins bælda
hvatalífs og samsvarandi vitundaratriðis,
sem komið getur fram margvíslega dulbú-
ið. Samkvæmt nauðhyggjunni eiga hin sárs-
aukafulla duld og hin dulbúna tjáning að
samsvara hvor annarri eins og orsök og af-
leiðing í ferlum ólífrænnar náttúru. Frá
afleiðingunni á læknandinn þá að geta rak-
ið leið til þeirrar röskunar frumhvatanna,
sem er hin dulda orsök. Freud leggur jafn-
an áhcrzlu á, að túlkun þessara táknrænu
vitundaratriða sé höfuðvandi sálkönnunar
sem læknislistar. Og þó að það sé rétt, sem
höfundur bendir á (bls. 130), að lækninga-
aðferðin hafi tekið miklum breytingum,
svo að nú er sanni nær að tala um sál-
könnunaraðferðir í fleirtölu, þá er túlkun
hins táknræna í draumi og eintali sjúk-
lingsins sameiginlegur vandi þeirra enn í
dag. I hlutlægu mati á lækningagildi sál-
könnunar má því ekki ganga fram hjá veil-
um hinnar fræðilegu undirstöðu. Sá á-
rekstralausi meðalvegur, sem höf. hefir val-
ið greinargerð sinni fyrir hinum fræðilega
þætti sálkönnunar, liggur gegnum leyndar
hættur.
Ytri frágangur allur er til íyrirmyndar;
prófarkalestur sérlega vandaður, ágætur
pappír og þægilegt form. Gagnvart slíkri
vöndun virðist það lítilmótlegt að benda á
stafvillu, þó að hún fyndist. í því efni liggur
mér heldur ekki mikið á hjarta. Orðin
„ego-syntón bakrás", sem ég gat áðan, ætti
kannski að rita egó-syntónsk. Þó að það
kunni að þykja óviðeigandi hótfyndni, tel
ég rétt að benda gjörhugulum lesanda á,
að „bundin orka“, bls. 81, 2. 1. a. o., er ekki
verk prentvillupúkans. Hins vegar er mér
það ráðgáta, þrátt fyrir nokkra íhugun,
hvernig segja má um orku, að hún sé „að
fullu og öllu bundin orka, — eða eins og
Umsagnir um bœkur
líka má orða það, — frjáls og óháð starfs-
orka sjálfsins". Getur sama orka verið
bundin og frjáls í senn? Og hvað þýðir í
raun, að sálræn orka sé „frjáls og óháð“,
ef allar sálrænar hræringar hlíta jámhörðu
orsakalögmáli nauðhyggjunnar?
Þó að hér hafi verið drepið á nokkur
atriði, sem virðast vafasöm eða ég hefi
aðra skoðun á en höfundur, má það ekki
skyggja á verðleika bókarinnar. Sigurjóni
er tamt að skýra ljóst og skilmerkilega frá
flóknum atriðum, stundum kannski nokk-
uð tyrfið, en víðast hvar á ljósu og lipru
máli, sem einkum nýlur sín í síðari hluta
bókar, þar sem hann er síður háður ritum
annarra, en styðst meir við starfsreynslu
sína. Það er mikið i fang færzt að túlka
hina margbrotnu og mjög umdeildu kenn-
ingu Freuds fyrir íslenzkum lesendum. Mér
finnst höf. hafa fundið hóflegan meðalveg,
sem honum tekst að halda í öllum megin-
atriðum. Ritið flytur lesendum sínum mik-
inn fróðleik um meginþætti og innri gerð
sálarlífsins og um þær örlagaríku afleið-
ingar, sem jafnvægisröskun í sálarlífi barna
getur haft í för með sér. Fyrir Sigurjón eru
þessar kenningar ekki einber fræði; í þeim
sér hann framar öllu tæki til að vernda
geðræna heilbrigði, til að leiðrétta og
lækna, þar sem röskun sálræns jafnvægis
hefir leitt til taugaveiklunar eða geðsjúk-
dóma. A þessu sviði stendur Sigurjón, svo
sem kunnugt er, fyrir tímafreku og vanda-
sömu uppbyggingarstarfi. Mér finnst það
aðdáunarvert, að hann hefir samtímis því
fundið tómstundir og þrek til að semja
þessa bók. Hann á eflaust eftir að semja
fleiri rit um sálfræðileg efni, og mér kæmi
ekki á óvart, þótt liann túlkaði kenningu
Freuds á nýjan leik. Þá mun hann væntan-
lega geta skoðað hana úr hæfilegri fjar-
lægð, sem veitir fræðilegri reynslu hans
sjálfs meira svigrúm og vemdar gegn ein-
27 TMM
417