Tímarit Máls og menningar - 01.12.1972, Blaðsíða 12

Tímarit Máls og menningar
eða að meira eða minna leyti ósannar bjartsýnisskýrslur. Undir lok október-
mánaðar tók brezka stjórnin að rumska lítið eitt: kartöflubresturinn varð ekki
lengur hulinn. Það var ein af furðum þessarar uppskeru, að kartöflurnar litu
vel út nýuppteknar, en að nokkrum dögum liðnum rotnuðu þær og gáfu frá
sér fúlan fnyk. Robert Peel var nú hættur að trúa skýrslum embættismann-
anna á írlandi og sendi tvo vísindamenn til írlands að rannsaka ástandð.
Þeir voru skjótir til að skilja, að hér var voði á ferðum. Þeir töldu frásagnir
um kartöflubrestinn síður en svo orðum auknar. „Við getum ekki dulið
okkur þess, að málið er miklu alvarlegra en almenningur gerir sér ljóst“,
segja þeir í bréfi til forsætisráðherrans. Robert Peel þóttist nú verða að taka
til sinna ráða: í byrjun nóvembermánaðar lét hann á eigin áhyrgð ríkis-
stjórnina kaupa maískorn í Bandaríkjunum og flytja til Cork á Irlandi.
Kaupverðið nam 100 þús. £. Þótt upphæðin væri álitleg gat hún þó ekki nema
að litlu Ieyti bætt írskum bændum kartöflutjónið, sem talið er að numið hafi
3.500.000 £.
Það var alls ekki ætlun Peels að fæða Ira með þessum ráðstöfunum. Maís-
korninu var ætlað það hlutverk að halda niðri kornverðinu og afstýra gróða
spákaupmanna. Að öðru leyti áttu írskir jarðeigendur og borgarar að leggja
fram sinn skerf til að bæta úr neyðinni. I nóvembermánuði var skipuð alls-
herjar Hallærisnefnd, er skyldi koma á fót staðbundnum nefndum til að safna
fé og útbýta mat. Þá var Atvinnubótanefnd Irlands falið að veita atvinnuleys-
ingjum vinnu við vegagerð, en það var gamalreynd aðferð til að milda at-
vinnuleysi á þessum tímum.
Þessar hjálparaðgerðir Roberts Peels og aðrar slíkar, sem fylgdu síðar
voru allar markaðar meginreglu borgaralegrar hagfræði, runninni frá bú-
auðgistefnu fysíokrata á Frakklandi, enda venjulega kölluð sínu franska
nafni: Laissez faire - laissez aller. Stuttyrtasta þýðing þessarar meginreglu
væri kannski eitthvað á þessa leið: látið það slarka — látið það ganga sinn
gang. Kenningin var í sluttu máli fólgin í því að leyfa einstaklingunum að
þjóna sínum eigin hagsmunum, svo sem þeir teldu sér henta bezt, án afskipta
ríkisvaldsins, eða takmarka þau sem mest mátti. Einkaeignarrétturinn var
heilagur, einkaframtakið tignað og virt og því var veitt nálega fullt athafna-
frelsi. Á grundvelli þess athafnafrelsis borgaralegra vinnuveitenda og lands-
drottna hafði auðsæld Bretlands á 19. öld hvílt.
Varla verða ofmetin áhrif þessarar hugmyndafræði á aðgerðir brezku
stjórnarinnar í málefnum írlands á þeim árum, er Sulturinn mikli geisaði.
Nærfellt án undantekninga trúðu háttsettir embættismenn og brezkir stjórn-
154