Tímarit Máls og menningar - 01.12.1972, Blaðsíða 15

Kartajlan og konnngsríkiS
Því fór fjarri að' fátækustu leiguliðarnir yrðu einir að ganga frá kotum sín-
um. Bændum var einnig byggt út þótt þeir kæmust sæmilega af, miðað við
algeng lífsskilyrði á írlandi þeirra daga. Illræmdasta dæmið um þetta kom
fyrir i Ballinglassþorpi, Gahvaysýslu. Þar var 300 leiguliðum byggt út með
lögreglu- og hervaldi til þess að breyta jörðmn þeirra í beitilönd. Ibúarnir
í Ballinglassþorpi höfðu staðið í skilum um landskuld og höfðu ræktað 400
ekrur lands upp úr fúamýri. Leiguliðarnir voru kvaddir af fógetamnn að
hverfa frá híbýlum sínum, að baki honum stóð lögregla og hermenn með al-
væpni. Síðan voru húsin rifin niður, konurnar hlupu grátandi með búslóð
sína eða héldu sér dauðahaldi í dyrastafinn, börnin öskrandi af hræðslu.
Næstu nótt sváfu leiguliðarnir í rústum húsa sinna ásamt konum og börnum,
en að morgni voru þeir hraktir á brott og húsin jöfnuð við jörðu.
Það var algengt, að leiguliðar, sem reknir höfðu verið af kotum sínum,
gerðu sér einskonar jarðhús og þöktu með spýtum og torfi. I slíkum híbýl-
um bjuggu heilar fjölskyldur, en voru einnig reknar þaðan, ef þeirra varð
vart.
Slíkir viðburðir vöktu að vísu hneyksli hjá sumu betra fólki með fíngert
tilfinningalíf, en ekkert var gert til að hefta ósómann. Londonderry felldi
nokkur tár út af þessum viðburði í Lávarðadeildinni, en kollega hans, Broug-
ham lávarður flutti hinsvegar hagfræðilegan gleðiboðskap hins frjálsa fram-
taks. Hann sagði að án alls vafa hefði landsdrottinn rétt til að gera sem hon-
um sýndist, ef hann hefði látið hjá líða að byggja út leiguliðunum, þá hefði
það verið góðvild ein og greiði. En ef hann hinsvegar tók þann kostinn að
standa á rétti sínum, þá varð að kenna leiguliðunum með sterkri hendi lag-
anna, að þeir höfðu ekkert vald til að andæfa eða þrjózkast við. Jarðeign
yrði verðlaus og fé yrði ekki fest í jarðrækt ef ekki væri viðurkennt, að það
væri óumdeilanlegur og heilagur réttur að fara með eignir sínar að vild.
A meðan írska alþýðan svalt heilu hungri þessa vor- og sumarmánuði,
meðan írskir leiguliðar voru bornir út af jarðarskikum sínum, geisuðu miklar
deilur á Englandi um korntollinn brezka. Að lokum fór svo, að Robert Peel
fékk barið í gegn afnám korntollsins með aðstoð stjórnarandstöðunnar, og
keypti þennan sigur því verði, að Ihaldsflokkurinn klofnaði. Þetta gerðist í
júní 1846. En í ágúst var hann hrakinn úr stöðu forsætisráðherrans af þeim
sömu mönnum, er höfðu stutt lögin um afnám tolla á korni. Og á meðan öll
þessi tíðindi gerðust ofan jarðar safnaði kartöfluj urtin næringu án þess að
skeyta um sult eða stjórnmál. Um það leyti er John Russell lávarður steig í
forsætisráðherrastólinn, fyrir hönd Frjálslynda flokksins virlust kartöflu-
157