Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Side 50

Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Side 50
Tímarit Máls og menningar þessar andstæður með því að bera saman upphafssetningarnar í tveimur frönskum skáldsögum. Fyrsta setning skáldsögu er ákaflega mikilvæg. Hún er eins konar yfir- lýsing höfundar um hvert samband hans er við heiminn. Auðvitað geta verið þar upplýsingar er varða söguþráðinn, en í henni felst miklu meira. Fyrsta setning / leit að glötuðum tíma eftir Marcel Proust, „Lengi vel gekk ég snemma til hvílu.“, skiptir sáralitlu máli fyrir söguþráðinn. Samt sem áður er nánast allt verkið þarna, þ.e. ákveðið samband við heiminn, sem ég vil kalla frumspekilegt (metafýsískt) eða verufræðilegt (ontólógískt) sam- band. I þessu sambandi við heiminn koma fram þær tvær grundvallar spurningar sem maðurinn leggur fyrir sjálfan sig: „Hvað er heimurinn?“ og „Hvað er ég í þessum heimi?“ Setningarnar tvær, sem ég ætla að stilla upp sem andstæðum, eru báðar úr frönskum skáldsögum. Onnur er úr Utlendingnum eftir Albert Camus, sem út kom 1942. Hin er úr Louis Lambert eftir Honoré de Balzac, en sú saga er frá árinu 1827, þ.e. rétt um það leyti sem borgarastéttin var að hrifsa til sín völdin í Frakklandi. Hér er setning Balzacs: „Louis Lambert fæddist 1797, í Montoire í Ven- dömois héraði, þar sem faðir hans rak meðalstóra sútunarstöð." Fyrir utan þær upplýsingar sem þessi setning veitir okkur um sjálfan söguþráðinn, er í henni einhver þéttleiki, einhver harka, sem segir okkur um leið hvert samband Balzacs er við heiminn. Það er gefið mjög sterklega í skyn að heimurinn sé sjálfum sér samkvæmur, að hann hafi merkingu, og að sögumaður sé hæfur vegna þess að hann skilur merkingu heimsins. Líklega skrifar hann af því hann skilur heiminn. Balzac ætlaði sér að skrifa La Comédie humaine, þ.e. fullkomna og tæmandi lýsingu á öllu því sem fram fór í frönsku samfélagi á hans dögum. Hann vildi draga upp mynd af hverri stétt, manngerð, starfsgrein, o.s.frv. Það sem gerði Balzac að miklum rithöfundi var að hann var eins og sjálf- skipaður guð yfir þessum heimi. Hann þekkti merkingu hans og gat því útskýrt hann. Það er heldur ekki hægt að segja að ofanskráð setning sé ekki sönn. Það er eins og sannleikurinn hafi orðið. Hún býr yfir svo mikilli vissu að ekki er unnt að rengja hana. I frönsku eru tvær þátíðir. Önnur notast í daglegu máli og kallast passé composé eða indéfini, þ.e. samsett eða óákveðin þátíð. Hin er aðeins notuð í ritmáli og nefnist passé simple eða défini, þ.e. einföld eða ákveðin þátíð. Hún getur líka verið kölluð passé historique, eða söguleg þátíð. Balzac notar ákveðnu sögulegu þátíðina, eins og vel flestir rithöfundar, jafnvel enn 40
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.