Tímarit Máls og menningar - 01.06.1996, Síða 106

græn: hamsleysi og afbrýði. Augu hennar eru brún: áreiðanleiki og hyggni.
Augu hennar eru fjólublá: sagan er eítir Raymond Chandler. Hvernig er hægt
að komast hjá öllum þessum aukafarangri innan sviga um lyndiseinkunn
konunnar? Augu hennar eru efjulit, augu hennar breyttu um lit eftir því
hvernig liturinn var á linsunum hennar; hann gáði aldrei að augnlitnum.
Veldu nú. Mín kona var með grænblá augu, sem gerir sögu hennar langa. Og
þannig grunar mig, að á hreinskilnisaugnablikum skáldins í einrúmi, þá
viðurkenni hann fánýti þess að lýsa augnlit. Hann ímyndar sér persónuna
smátt og smátt, mótar form hennar, og svo — og það gerist síðast af öllu —
smellir hann tveimur augum úr gleri í tómar tóttirnar. Augu? Já, einmitt, hún
verður auðvitað að vera með augu, hugsar hann, með þreytulegri háttvísi.
Bouvard og Pécuchet komust að því í bókmenntarannsóknum sínum að
þeir töpuðu virðingunni fyrir höfundi ef honum urðu á villur. En mér kemur
meira á óvart hve fá mistök rithöfundar gera. Svo biskupinn af Liége andast
fimmtán árum áður en hann átti að gera það: ætli þetta geri Quentin
Durward ógilda? Þetta er smávægilegt brot, eitthvað sem er fleygt til ritdóm-
aranna. Ég sé fyrir mér rithöfundinn við lunninguna á skut Ermarsundsferj-
unnar þar sem hann spýtir hrati úr samlokunni sinni til sveimandi mávanna.
Ég var of langt frá Enid Starkie til að greina augnlit hennar sjálfrar; það
eina sem ég man af henni er að hún klæddi sig eins og matrós, gekk álút og
var með þennan grimma frönskuhreim. En ég skal segja þér dálítið annað.
Þessi fyrrverandi fyrirlesari í frönskum bókmenntum við Oxfordháskóla og
heiðursfélagi við Somerville College, sem var „vel þekkt fyrir rannsóknir
sínar á ævi og verkum höfunda á borð við Baudelaire, Rimbaud, Gautier,
Eliot og Gide“ (ég vitna hér í káputextann, fýrstu útgáfu auðvitað), sem
helgaði Madame Bovary og höfundi hennar tvær þykkar bækur og mörg ár
af ævi sinni, valdi sem kápumynd á íýrra bindið málverk af „Gustave
Flaubert eftir óþekktan málara“. Þetta er það fyrsta sem við sjáum; þetta er,
ef svo mætti segja, augnablikið þegar dr. Starkie kynnir okkur fyrir Flaubert.
Eini gallinn er sá að þetta er ekki hann. Þetta er mynd af Louis Bouilhet, eins
og allir safnverðirnir í Croisset [þar sem Flaubert bjó] fyrr og síðar gætu sagt
þér. Og þegar maður er hættur að flissa mætti spyrja: hvað með það?
Kannski heldurðu bara ennþá að ég vilji níðast á látnum fræðimanni sem
getur ekki borið hönd fyrir höfuð sér. Nú, það má svosem vera. En á móti
mætti spyrja: quis custodiet ipsos custodes[hver gætir varðanna sjálfra?] Og ég
skal segja þér dálítið annað. Ég var einmitt að enda við að lesa Madame
Bovary aftur.
í einu tilviki lætur hann Emmu hafa brún augu (14), í öðru
djúpsvört (15), og í því þriðja blá (16).
104
TMM 1996:2