Tímarit Máls og menningar - 01.06.1996, Blaðsíða 120

Ritdómar
Höfin bíða
Thor Vilhjálmsson: Tvílýsi. Mál og menning
1994. Snöggfœrðar sýnir. Mál og menning
1995.
I
Wagner við hamranna hástál er felldur
hrikaleik neita ég ekki hans valds
en má ég samt biðja urn Mozart heldur
minni sálu til líknar og halds.
Þannig lýkur bókinni Ljóð Mynd (1982)
sem hefur að geyma ljóð eftir Thor Vil-
hjálmsson og myndir eftir Örn Þor-
steinsson. Sumir kynnu að vilja lesa í
þessum línum skýra afstöðu skáldsins,
en slíkt væri fullgróf einföldun. Ljóð-
mælandinn biður um líkn Mozarts, en
vald Wagners verður ekki umflúið. Og
beri tónlist þessara manna vitni um
ólíka eða gagnstæða strauma í fagur-
ffæði og list Thors Vilhjálmssonar, þá
gætir líklega oft hvorstveggja í senn og
jafnvel í sambýli, ofboðs Wagners og
mýktar Mozarts. Ef til vill eiga þeir
einmitt samleik í fyrsta ljóði nýjustu
bókar Thors (Snöggfœrðra sýna), en það
er í flokki ljóða sem nefnist „Thalatta:
Fimm ljóð um hafið“:
Sær
sær á mannlausa dranga öskrar
að mannauðum vitahúsum
að vofum sem í hár þeirra féllu/
flögur af hvítu máli
ffiðugt sem í gærdagsins kjassandi þey
í griðum hélt áfram að flagna frá
sem snær sagði hún
snær spyr hann
hví ekki deyjandi fiðrildi sem drífúr hægt niður
eða dúnn segir hún [...]
Slíkan samruna eða samspuna feiknar
og líknar er þó ffekar að finna í prósa-
verkum Thors, eins og vikið verður að
hér á eftir. Oft hefur verið á það bent að
mikla ljóðlist sé að finna í prósatexta
Thors, í skáldsögum hans jafnt sem öðr-
um verkum með lausamálssniði. En þau
verk Thors eru ekki bara ljóðræn heldur
eru þau ljóðmál spennt í viðjar prósans
— og það er þetta sem gerir þau „erfið“,
eins og sagt er. Lausamál reynist alls ekki
vera mjög „á lausu“ heldur þéttriðið
hefðbundnum lögmálum og vænting-
um um það hvernig beri að haga ff ásögn
þegar ríma skal saman persónur og sam-
félagslegt umhverfi. Þarna mætir Thor
til leiks með sitt ofboð af mannlífsat-
hugunum og það rúmast illa í hefð-
bundnu formi frásagna. Úr því verða
átök, stundum tröllaukin, sem kalla má
módernísk í ljósi bókmenntasögu aldar-
innar, en jafnframt er fýrirtækið að
sumu leyti í ætt við athafnasemi og sýn
Einars Benediktssonar — heillandi, vfð-
feðmt og óframkvæmanlegt í nokkurri
sátt við ríkjandi skilning. (Annað en
skylt mál er svo það að Einar hefur verið
Thor hugstæður. Um það ber skáldsag-
an Grátnosinn glóirvitni.)
Hinsvegar fær Einar að vera Wagner
íslenskrar ljóðlistar í ffiði fyrir Thor.
Líklega er ljóðið honum einskonar moz-
artískt athvarf þrátt fyrir allt, þar sem
sýnir hans eru „snöggfærðar“ og fá að
standa í afmörkuðu en þó opnu rými
118
TMM 1996:2