Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Blaðsíða 54

Lone Fatum
Kyn og endurspeglun kyns í guðfræðilegri útleggingu
Eins og þetta ber með sér, er ég alvarlega efins um þá kvennaguðfræði, sem
gerir konur og kvenlegan sérleika að markmiði ritskýringar og túlkunar; og
þess vegna ætla ég nú í staðinn, að benda á hvað það er sem mér virðist vera
vænlegast til ávaxta og horfa best fyrir þróun kvennaguðfræðinnar á
komandi árum. Það sem ég hef hér í huga er innsýn kvennarannsókna og
heimspekilegra kenningasmíða sem taka mið af kynferði en sérstaklega
innsýn kynbundinnar mannfræði sem ég tel að við í kvennaguðfræðinni
getum hagnýtt og þróað í mynd túlkunarfræði sem skírskotar til kynferðis.
Forsendan fyrir þessu er eðlilega sú, að við lítum á kyn sem vídd í allri
tilveru; þess vegna beri að endurspegla kyn í allri útleggingu tilvemnnar. En
kynsamhengi em valdasamhengi og kyngreining er því jafngildi greiningar
á valdatengslum, valddreifingu og valdsstjóm. Þegar kyn er að auki lykilorð
fyrir þá verkaskiptingu sem í raun skiptir heiminum í kvenlegan reynslu-
heim annars vegar og karllegan reynsluheim hins vegar, þýðir kyngreining
gagnrýna rannsókn á táknum og myndlíkingum er vísa til kyns þar sem
menningarvitund er í einu lagi byggð upp og hinn félagslegi vemleiki skipu-
lagður. Kynbundin túlkunarfræði er í þessum skilningi það, að skoða tákn-
fræði kynja í hverjum texta sem tjáningu á félagslegri táknfræði í þeim
heimi og því vitundarumhverfi sem textinn varð til í og hefur haft sín áhrif
á. Þetta gerir kröfu um aðgang að vitundarsögu kvenna jafnt sem karla sem
er höfuðatriði.
í Nýja testamentinu og í skjölum kirkjunnar finnum við karlhverfa vitund
sem er háð karllegum reynsluheimi. Með öðmm orðum, emm við að fást
við það sögulega samhengi, að bæði túlkunarrétturinn og túlkunarvaldið
hafa verið áskilin körlum. Þá finnum við þar, ekki síður það mynstur
félagslegra gildishugtaka og tákna sem sýnir okkur þá táknfræði kynja sem
vitund kvenna hefur verið mótuð eftir, innan ramma feðraveldisins. Án
eigin réttar til túlkunar og án sjálfstæðs valds til túlkunar, hafa konumar í
biblíulegri, kristinni hefð ekki aðeins miðlað og stjómað ríkjandi gildakerfi,
heldur hafa þær að auki skilið sjálfar sig þannig að þær væm skuldbundnar
þeirri táknfræðilegu merkingu sem þeim hefur verið tengd af viðmiðunum
karlhverfrar lífssýnar og mannskilnings. Þetta útilokar hugmyndina um
frísvið fyrir konur í reynsluheimi kvenna sem styðji sig sjálfur. Þetta
útilokar að auki hugsýnina um sérstaka kvennavitund sem ætti að geta
skipulagt sig óháð þeirri sem varir í karlhverfri vitundargerð feðraveldisins.
Þetta þýðir að við getum með góðu móti spurt um reynsluheim kvenna í
texta og hefð en við verðum að haga spumingum okkar eftir þeirri skipan
sem táknfræði kynjanna hefur og hagar reynsluheimi kvenna svo, að hann er
mjög háður karlhverfri útleggingu tilvemnnar. Við verðum til hlítar, að
gangast við hinum feðrahverfa valdastiga og því kynfélagslega misrétti sem
og þeirri skipan táknrænna gilda sem að hluta hefur ákvarðað kynhlutverk
og verkaskiptingu en jafnframt hefur einnig ákvarðað hugmyndir kvenna
um kynhlutverk og verkaskiptingu.
Gyðingdómur, jesúhreyfing, gyðingkristni og hellenísk kristni: allt em
þetta trúarleg og félagsleg fyrirbæri tilreidd í samfélögum menningarinnar
52