Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Qupperneq 71

Lútherska þjóðkirkjan
kirkja (t.d. í frumskógum S-Ameríku eða í fjöllum Mið-Ameríku) verið í
nánast ótrúlegum vexti.
í kirkjufræðiumræðum samtímans eru menn á einu máli um það að
kirkjan hafi ekki verið á dagskrá Jesú sjálfs, hann hafí hvorki grundvallað
kirkjuna né virðist neitt benda eindregið til þess að hann hafi haft það í
huga. Hins vegar tala menn um að kirkjan hafí verið eðlileg afleiðing af
boðskap hans.35 Markmið boðskaparins hafi ekki verið kirkjan heldur
Guðs ríki. Þessi skilningur kemur fram í samkirkjuguðfræðinni þar sem
menn líta nú gjaman svo á að kirkjan sem slík sé ekki neinn miðpunktur
kristindómsins heldur Kristur og í kringum hann hringsóla hinar ýmsu
kirkjudeildir.
Wolfgang Huber telur það vera vegna náinna tengsla milli ríkis og
kirkju, sem siðbótarmenn komu á, að lútherska kirkjan þróaðist í þá átt að
verða prestakirkja en ekki safnaðarkirkja eins og allt virtist í fyrstu stefna
að.36 Hann hefur einnig bent á þá staðreynd að kirkjan hafi iðulega
hneigst til þess að taka sér stöðu yfirvaldanna megin í einum eða öðmm
skilningi og því verið í vitund manna yfirvald ekki ólíkt veraldlegum
yfirvöldum. Samt hafi ævinlega verið innan hennar hópar eða straumar
sem stefndu í aðra átt, svo sem klaustur og konventur, bræðra- og
systrasamfélög af ýmsum tegundum á öllum tímum.
Þjóðkirkjan er orðin að því sem hún átti aldrei að verða: prestakirkju,
ecclesia representativa er hin eiginlega kirkja að íslenskum skilningi held
ég að við verðum að viðurkenna. Svo hefur lengi verið.
í þjóðkirkjunni er það því ekki hvað síst presturinn sem skiptir miklu
máli og sá skilningur sem býr að baki starfi hans í hans eigi huga og í
vitund þjóðarinnar. Prestur og söfnuður em helstu einingar þjóðkirkj-
unnar ef svo má að orði komast.
Hitt er svo annað mál að okkar kirkja hefur stimdum fengið á sig svip
biskupskirkju vegna hinnar miklu miðþyngdar sinnar, ekki er rétt að
segja miðstýringar heldur þeirra áhrifa sem biskupsembættið hefur haft
hér á landi og orkar mjög tvímælis í ljósi lútherskrar hefðar og þarf að
endurskoða.
Einn misskilningurinn sem tengist þjóðkirkjunni kemur fram þegar
menn segja að ýmis málefni samfélagsins t.d. pólitísk mál eins og
friðarmál eða umhverfismál eðá atvinnumál séu of sérhæfð til þess að
kirkjan geti tekið afstöðu til þeirra. Þetta er misskilningur á þjóðkirkjunni
þar sem hún er skilin sem prestakirkja, kirkja guðfræðingaima en ekki
kirkja fólksins eins og á siðbótartímanum þegar Ágsborgarjátningin var
samin. Það merkti að innan hennar voru einmitt þessir menn með alla þá
sérþekkingu sem til þurfti að taka ábyrga og málefnalega afstöðu í
pólitískum málum samtímans. Þegar kirkjan lætur telja sér trú um að hún
geti ekki tekið af skarið í neinu máli vegna þess að hún hafi einungis með
guðfræðileg málefni að gera þá er hún ekki lengur þjóðkirkja að
lútherskum skilningi og raunar varla kirkja yfirleitt heldur aðeins
35 Karlheinz Stoll, "Kirche darf niemals sich selbst dienen", bls. 37.
36 Huber, bls. 151.
69