Skírnir - 01.04.2013, Qupperneq 48

46
VILHJÁLMUR ÁRNASON
SKÍRNIR
Frá sjónarmiði rökræðulíkansins um lýðræði eru þetta afar
mikilvæg atriði fyrir stjórnmálamenninguna. Það vinnulag sem hér
hefur verið lýst stuðlar í senn að vel undirbúnum, upplýstum og
ígrunduðum ákvörðunum stjórnvalda, að samráði við þá sem gerst
þekkja til viðkomandi málefnis og láta sig það varða, og jafnframt
að upplýsingu meðal almennings sem fyrir tilstilli fjölmiðla öðlast
forsendur til þess að móta sér ígrundaðri skoðun á viðkomandi mál-
efnum en ella. Það er mikill ljóður á íslensku lýðræði hve forsendur
vandaðra stjórnvaldsákvarðana og upplýstrar umræðu hafa verið
vanræktar. Slík vanræksla býr í haginn fyrir gerræðislega stjórnar-
hætti þar sem illa upplýstur almenningur hefur veikar forsendur til
að veita stjórnvöldum aðhald.
Þetta er vanmetið í frjálslyndislíkaninu um lýðræði þar sem
megináherslan hvílir á því að verk stjórnmálamanna séu lögð í dóm
kjósenda í lok kjörtímabils. Sú útfærsla á lýðveldislíkaninu um
lýðræði sem kappkostar að leggja mál í dóm þjóðarinnar gerir illt
verra, sé ekki hugað að skilyrðum upplýstrar þjóðfélagsumræðu.
Frá sjónarhóli rökræðulíkansins er einmitt brýnasta verkefnið í
lýðræðisríki að styrkja grundvallarforsendur upplýstrar skoðana-
myndunar á opinberum vettvangi. Til viðbótar þeim sem þegar hafa
verið nefnd vil ég nefna í lokin fáein lykilatriði í þessu skyni sem
vinna þarf að í íslensku samfélagi.
Fyrsta verkefnið er að styrkja íslenska fjölmiðlun. Frá sjónar-
hóli þeirrar vanþróuðu útfærslu á lýðveldislíkaninu sem mest hefur
borið á hérlendis gætu íslenskir fjölmiðlar talist mjög lýðræðislegir
í þeim skilningi að tiltölulega auðvelt er fyrir almenning að birta þar
skoðanir sínar í aðsendum greinum. Frá sjónarhóli rökræðulýð-
ræðis er aftur á móti mun brýnna að fjölmiðlar hafi forsendur til
þess að fjalla með trúverðugum hætti um þjóðfélagsmál því það
skapar skilyrði fyrir almenning til að mynda sér upplýstar skoðanir
sem eru forsendur málefnalegra umræðna og ígrundunar. Forsendur
slíkar fjölmiðlunar eru margvíslegar og lúta jafnt að eignarhaldi og
sjálfstæði sem fjárhagslegum og faglegum styrk. Fjölmiðlar þurfa
að hafa fjárhagslegt bolmagn til þess að gera fréttamönnum kleift
að kafa ofan í mál og það krefst faglegrar hæfni og oft hugrekkis að
vinna úr þeim með trúverðugum hætti.