Skírnir - 01.04.2013, Blaðsíða 164

162
SVERRIR JAKOBSSON
SKÍRNIR
í því máli sem hér fer á eftir er það fyrst og fremst staða kvenna
innan einkasviðsins sem tekin er til athugunar. Ætlunin er að fara
yfir nokkur dæmi um mæðraveldi í tengslum við stöðu fjölskyld-
unnar, myndun tengslanets við aðrar fjölskyldur og ráðstöfun eigna.
Hér verður einkum litið til valdameiri kvenna, þeirra sem mestu
tækifærin höfðu til að hafa áhrif, en ekki verður reynt að greina
valdastöðu kvenna sem hóps. Ástæðan fyrir því að það er ekki gert
er sú að lítill vafi leikur á því að valdakonur þær sem hér verða til
umfjöllunar séu undantekning og hið sama mætti raunar segja um
rannsóknir á valdakörlum, að samfélagsstaða þeirra sé yfirleitt á
engan hátt dæmigerð fyrir stöðu karla í heild. Hér er ætlunin að
greina völd kvenna eins og þau gátu mest orðið, en heildstæð rann-
sókn á valdatengslum kynjanna bíður betri tíma.
Sú athugun sem fer hér á eftir er afmörkuð við Breiðafjörðinn og
beinist að vel þekktum konum sem flestir kannast við úr yfirlits-
ritum um Islandssögu. Til að afmarka þróun í tíma verður numið
staðar á landnámsöld og á fyrri hluta 13. aldar. Með þessu er ætlunin
að kanna samspil mismunandi félagslegra þátta á ólíkum tímum og
breytingar á félagslegum formgerðum sem hafa áhrif á valdastöðu
kvenna.
Auður djúpúðga
Auður eða Unnur djúpúðga hefur verið löngum verið í hópi nafn-
kunnari landnámsmanna, allt frá því að Ari fróði nefnir hana í Is-
lendingabók og telur hana meðal fjögurra landnámsmanna sem voru
forfeður biskupa (Islenzk fornrit 1 1968: 26). Þeir reynast vera hver
úr sínum fjórðungi og má álykta út frá þessu að Auður hafi verið
einn af helstu landnámsmönnum í Vestfirðingafjórðungi. I lang-
feðgatali Ara sjálfs sem kemur í kjölfarið eru eiginmaður og sonur
Auðar taldir upp og því ljóst að hún er formóðir Ara (Islenzk forn-
ml 1968:28).
I Landnámu og Laxdæla sögu er hins vegar lengri frásögn af því
hvernig Auður heldur frá Skotlandi ásamt börnum Þorsteins sonar
síns, einum syni og sex dætrum (Islenzk fornrit 11968:136-147; Is-
lenzk fornrit V 1934: 3-13). Nokkur munur er á þeim frásögnum