Skírnir - 01.04.2013, Blaðsíða 58

56
EYJA M. BRYNJARSDÓTTIR
SKÍRNIR
langt. Þegar lengst er gengið er því haldið fram að hugtök eins og
skynsemi, rökhugsun og hlutlægni vísi ekkert endilega til góðra og
mikilvægra hluta heldur lýsi þau hugsun þröngs hóps og feli jafn-
vel í sér kúgun ýmissa minnihlutahópa. Það sem getur kallast „hóf-
samari" gagnrýni felur ekki endilega í sér gagnrýni á skynsemi,
rökhugsun og hlutlægni sem slík heldur fremur athugasemdir á
borð við að hugtökin séu skilgreind of þröngt, með hagsmuni og
hugmynda- og reynsluheim valdhafa (sem eru yfirleitt forréttinda-
karlar af einhverju tagi) að leiðarljósi, eða þá að eiginleikarnir sem
hugtökin lýsa séu fremur eignaðir einstaklingum af gerð valdhafa
þó að ýmsir aðrir hafi þá ekkert síður til að bera. Hér verður ekki
farið út í neina gagnrýni af ofangreindu tagi eða nánari útlistanir á
slíkri gagnrýni þótt slík umfjöllun væri vissulega góðra gjalda verð,
heldur er markmið þessara skrifa annað: að vekja athygli á því að
þröng sýn á gagnrýna hugsun sem einskorðar hana við leikni í að
beita rökfræðireglum sé of takmörkuð til að standa undir nafni.
Gagnrýnin hugsun án gagnrýninnar hugsunar
Nýlega tók rökfræðiprófessor við norrænan háskóla upp á því að
auglýsa á vefsíðu sinni rökfræðinámskeið sem hann kennir með
myndum af sjálfum sér í hópi fríðra kvenna.1 Konur þessar virtust svo
sem á réttum aldri til að geta verið nemendur hans en einhvern veginn
var fas þeirra ekki þannig að maður gerði ráð fyrir að þær væru áhuga-
samir og hæfileikaríkir rökfræðinemar. Prófessorinn stóð ábúðar-
fullur og skrifaði rökfræðitákn á töfluna en konurnar stóðu í hnapp,
íklæddar afar stuttum pilsum og í tælandi stellingum. Engin þeirra
virtist fylgjast með því sem fram fór á töflunni. Satt að segja virtust
þær fyrst og fremst ætlaðar til skrauts eða til að undirstrika karl-
mennsku prófessorsins og gegna þar sama hlutverki og viskíflöskur,
hraðskreiðir bflar eða aðrir munir sem taldir eru til stöðutákna.
1 Ura þetta mál var fjallað víða en samantektir má meðal annars finna hjá Borghini
2012, Gaihede 2012 og Jaschik 2012. Umræddur prófessor heitir Vincent F. Hend-
ricks og kennir við Kaupmannahafnarháskóla, en svo vill reyndar til að aðeins ein
kona gegnir fastri kennslustöðu í heimspeki við þann skóla. Myndaseríuna alla úr
karlatímaritinu má skoða hjá Neua 2012.