Skírnir - 01.04.2013, Síða 107

SKÍRNIR
TÁKNMYND EÐA EINSTAKLINGUR?
105
Meginspurning mín er einfaldlega hvort Sigríður Pálsdóttir og
saga hennar geti ekki staðið fyrir sig sjálf, haft merkingu í sjálfri sér?
Þessi spurning er öðrum þræði sprottin af þeirri gagnrýni sem
Sigrún Pálsdóttir fékk á bók sína Þóra biskups, og ég vék að í svari
mínu við spurningu Sögu um ævisögu árið 2011 (Erla Hulda Hall-
dórsdóttir 201 lb). Gagnrýnin snerist um að ekki væri nógsamlega
fjallað um hlut Þóru í félagssamtökum kvenna, lítið gert úr málara-
listinni í lífi hennar og að ýmsir fjölskyldumeðlimir (af karlkyni)
fengju ekki þá umfjöllun sem vert væri. Sigrún skrifaði um hug-
myndir sínar um ævisöguleg skrif árið 2001 og sagðist vilja leggja
meiri áherslu á tjáningu Þóru í bréfum og dagbókum en það ytra
samhengi sem hún lifði (Sigrún Pálsdóttir 2001). I kjölfar áður-
nefndrar gagnrýni hefur Sigrún nú skýrt enn frekar hvaða hug-
myndir lágu að baki frásagnaraðferð hennar, sem var í einfölduðu
máli að forðast hið stórsögulega samhengi hinnar almennu sögu og
ekki síður kvennasögunnar (Sigrún Pálsdóttir 2012). Enda hefur
verðugleiki kvenna (ekki síst frá 19. öld) gjarnan verið réttlættur
með vísun til starfa þeirra á hinu hálfopinbera sviði félagsmála eða
hvers þess sem færði þær, að minnsta kosti að hluta til, út af heim-
ilinu — einkasviðinu.
Á hinn bóginn voru konur 19. aldar að ýmsu leyti háðar karl-
mönnum í fjölskyldum sínum og því getur verið erfitt að skrifa um
líf þeirra án þess karlarnir verði plássfrekir. Eins og Barbara Caine
bendir á þá komust konur ekki undan fjölskyldutengslum á þessum
tíma, jafnvel þótt þær væru ógiftar (Caine 2010:106). Á íslandi voru
karlar fjárhaldsmenn kvenna: systra, mæðra, dætra, frændkvenna.
Og giftar konur voru ekki fjárráða (eða sjálfráða). Þegar Páll Páls-
son var kominn suður í Odda árið 1817, ellefu ára gamall, skrifuðu
mamma hans og amma honum bréf þar sem rætt var um erfðamál
föður hans og skiptin á búinu. Hann var elstur systkina. Ekkert var
ákveðið endanlega án hans aðkomu (hvort sem hún fólst í sjálfstæðu
mati hans eða var borið undir Steingrím Jónsson fóstra hans). Og
þannig hélt þetta áfram eftir að mamma dó og svo amma. Og til Páls
leitaði Sigríður alla sína ævi (undanskilin sex athyglisverð ár í fyrra
hjónabandinu — þá skrifar hún engin bréf) um hjálp við hvers
konar opinber (og persónuleg) mál jafnvel þótt hún vissi mæta vel