Skírnir - 01.04.2013, Blaðsíða 106

104
ERLA HULDA HALLDÓRSDÓTTIR
SKÍRNIR
sögu við ætlum að segja og ekki síður hvaða sögu heimildirnar sjálfar
segja, því þær hafa þegar verið túlkaðar af þeim sem bjó þær til. „Bréf
tala ekki fyrir sig sjálf,“ skrifar bandaríski sagnfræðingurinn David
A. Gerber í bók sinni um mótun sjálfsmynda og sjálfs í vesturfara-
bréfum og undirstrikar á þann hátt samfélagslegt, félagslegt og til-
finningalegt samhengi sendibréfa og að þau og sú frásögn sem þau
geyma verði ávallt að setja í samhengi við það umhverfi sem þau
spruttu úr (Gerber 2006: 227). Allar heimildir, öll saga, er háð túlkun
— og veruleiki fortíðar er oft annar en sýnist í fyrstu. Yvonne Hird-
man segir á einum stað í ævisögu móður sinnar greifynjunnar: „En
róti ég í leifum sem ég hef úr gömlum veruleika lítur þetta svolítið
verr út“ (Hirdman 2012: 269). Og enginn er fullkomlega hlutlaus.
Hermione Lee segir í formála bókar sinnar um Virginu Woolf: „Það
er ekkert slíkt til sem kalla má hlutlausa ævisögu" (Lee 1997: 3).
Danski sagnfræðingurinn Birgitte Possing, sem hefur skrifað
ævisögur og skrifað fjölda greina um sagnritun hinnar ævisögulegu
aðferðar, hefur dregið upp það sem hún kallar ævisögulega þrí-
hyrninginn: höfund, viðfangsefni og lesendur. Með því á Possing
við að hver ævisaga er skrifuð í samspili þessara þriggja þátta (Poss-
ing 2012: 29). Það skiptir máli fyrir hverja er verið að skrifa en sam-
band ævisöguritara (höfundar) og söguhetju (viðfangsefnis) er ekki
síður mikilvægt. Þar er oft um að ræða flókið samband sem tekur
breytingum meðan á rannsókn stendur eins og Jill Lepore ræðir í
grein sinni um ást sagnfræðinga á viðfangsefni sínu og þær hættur
sem blind aðdáun hefur í för með sér. Slíkt ferli getur hafist með
aðdáun (sem oft ræður því að sagnfræðingurinn velur þessa „hetju“
til að skrifa um) en eftir því sem fleiri heimildir eru skoðaðar og
fleiri hliðar hins áður horfna lífs koma í ljós verður endurskoðun og
loks andúð eða höfnun (Lepore 2001: 134). Eg tel reyndar að ekki
þurfi að koma til þriðja stigsins, höfnunar, heldur hljóti rannsókn af
þessu tagi alltaf að fela í sér endurskoðun og endurmat, hvort sem
hún hefst með aðdáun eða af forvitni.21
21 Rósa Magnúsdóttir gerir einmitt grein fyrir því hér í þessu riti hvað hefur smám
saman leitt til þess að hún er nú að skrifa sameiginlega ævisögu hjónanna Þóru
Vigfúsdóttur og Kristins E. Andréssonar. Þannig gengst hún við hinu persónu-
lega og huglæga sem áhrifavaldi í rannsókn sinni.