Skírnir - 01.04.2013, Blaðsíða 76

74
EYJA M. BRYNJARSDÓTTIR
SKÍRNIR
Við þekkjum það sjálfsagt öll að hafa kafað í eitthvert viðfangs-
efni og kannað í þaula og hugsað um það í ýmsu samhengi árum ef
ekki áratugum saman og áttað okkur sífellt betur á því hvað angar
þess teygjast í margar áttir og inn í marga kima. Það sem við vitum
lítið um virðist oft harla einfalt úr fjarska, kannski vegna þess að við
höfum ekki forsendur til að vita um allt það sem kemur þar við sögu
og flækir málið. Það sem við leggjum út í að kynna okkur virðist oft
sífellt flóknara og viðameira eftir því sem við skoðum það betur.
Þetta verður til þess að okkur hættir stundum til að vanmeta
viðfangsefni eða rannsóknarefni annarra og ofmeta eigin forsendur
til að draga ályktanir um þau.
Er hœgt að kenna gagnrýna hugsun ?
Ef við höldum okkur við gagnrýna hugsun í víðum skilningi, það er
að segja vandaða hugsun sem felur í sér víðsýni og stuðlar að sann-
gjörnum og opnum skoðanaskiptum, liggur kannski beint við að
spyrja núna hvort yfirleitt sé hægt að kenna slíkt. Páll Skúlason
spurði þess sama fyrir aldarfjórðungi og komst að þeirri niðurstöðu
að líklega væri í þeim efnum mikilvægast að þjálfa viljann: „Það
nægir engan veginn að þjálfa menn eingöngu í rökfærslum til að
kenna þeim gagnrýna hugsun. Það sem mestu skiptir er að mönnum
sé kennt að leggja slíka rækt við tilfinningar sínar og vilja að þeim
gleymist aldrei að hlýða kalli hinnar gagnrýnu hugsunar" (Páll
Skúlason f987: 92). Páll leggur áherslu á að engan veginn sé aug-
ljóst hvernig best sé að slíkri kennslu staðið og af máli hans má ráða
að gagnrýnin hugsun sé eitthvað sem við stefnum að, sem við
reynum að tileinka okkur eftir bestu getu, fremur en eitthvað sem
við getum á tilteknu augnabliki sagt að við höfum náð fullkomnu
valdi á.
í svipaðan streng taka ýmsir aðrir. Þó að við höfum einhvers
konar mynd af því hverju við viljum ná fram með kennslu í gagn-
rýninni hugsun er myndin af því hvað gagnrýnin hugsun nákvæm-
lega er síður skýr, og ýmislegt bendir til þess að hún sé ekki eitthvað
eitt og afmarkað. I greininni „Common misconceptions of critical
thinking" færa þau Sharon Bailin, Roland Case, Jerrold Coombs og