Skírnir - 01.04.2013, Blaðsíða 111

SKÍRNIR
TÁKNMYND EÐA EINSTAKLINGUR?
109
geð, sérstaklega ekki ef langt er gengið í túlkun heimilda, og gagn-
rýni er auðvitað ekki alltaf sanngjörn. Enda horfum við á fræðileg
verk af þessu tagi úr ýmsum áttum: Sem almennir lesendur, sem
sagnfræðingar, bókmenntafræðingar eða mannfræðingar, svo dæmi
séu tekin og metum verk út frá þeirri þekkingu sem við höfum aflað
okkur og einnig þeirri persónulegu afstöðu sem við höfum til
fræðanna.
Eftir að hafa leitað leiða til þess að segja sögu Sigríðar Pálsdóttur
verð ég að taka undir með Gunnþórunni Guðmundsdóttur þar sem
hún segir í doktorsritgerð sinni um sjálfsævisögur og skáldskap í
póstmódernískum æviskrifum að ævisagan hafi dregist aftur úr
sjálfsævisögunni hvað varðar frásagnarramma og túlkanir og hafi
ekki orðið fyrir sömu áhrifum kenningarlega séð og sjálfsævisagan
og skáldskapurinn (Gunnþórunn Guðmundsdóttir 2003: 114).
Kannski erum við sagnfræðingar of hrædd við það að leita nýrra
leiða, að leyfa ímyndunaraflinu, hugarfluginu, að ráða endrum og
sinnum. I margnefndri bók sinni um ævisögu og sagnfræði bendir
Barbara Caine á að einsögufræðingar noti ímyndunaraflið í verkum
sínum til þess að fylla upp í göt heimildanna án þess að það geri
verk þeirra að skáldskap (Caine 2010: 114). I inngangi The Return
of Martin Guerre segir Natalie Zemon Davis: „Það sem ég hef að
bjóða hér er að hluta til uppfinning mín, en í fullu samræmi við
raddir fortíðar“ (Davis 1983: 5).25
Hin fræðilega ævisaga er mikilvæg fyrir sagnfræðina — hún er
sagnfræði þótt fræðimenn greini vissulega á um hvort hún sé alltaf
góð sagnfræði (Susan Ware 2010) og stundum reynist erfitt að koma
saman hinum fræðilegu forsendum um sannleiksást og staðreyndir,
hinu flöktandi og margbreytilega sjálfi fólks og viljanum til að skrifa
listrænan texta. Skáldkonan Virgina Woolf fangaði þetta í orð í einni
25 Þótt bók Davis sé í dag talin með merkustu sagnfræðiritum fékk hún talsverða
gagnrýni á túlkun sína. Benda má á grein Robert Finlay (1988) í American Hi-
storical Review í júní 1988, þar sem hann gagnrýnir heimildanotkun og
(of)túlkun Davis, einkum á hlut eiginkonunnar Bertrande de Rols í svikamálinu
stóra. Davis (1988) svarar í sama tölublaði og fer rækilega í gegnum heimilda-
notkun sína og skýrir út hvað liggi að baki túlkun hennar og ítrekar að um
hennar túlkun sé að ræða en ekki sannleika um fortíðina.