Skírnir - 01.04.2013, Blaðsíða 104

102
ERLA HULDA HALLDÓRSDÓTTIR
SKÍRNIR
línulegri sögulegri frásögn). Áðurnefndir æviþættir um konur (Úr
ævi og starfi íslenskra kvenna o.fl.) falla undir skilgreiningu sam-
eiginlegrar ævisögu sem æviþættir eða jafnvel æviskrár. Það er því
óhætt að segja að þetta form, sameiginleg ævisaga, og þá í elsta og
einfaldasta formi hennar, hafi til þessa verið það form sem best þótti
henta fyrir frásagnir af lífi kvenna, ekki síst þeirra sem ekki var hægt
að flokka undir brautryðjendur.
Þessi fremur grófa flokkun mín er tilraun til þess að ná yfir
viðurkenndar aðferðir til þess að segja líf konu — og kanna mögu-
leikana sem eru í boði. Ég fæ ekki betur séð en að hugmyndin um
sameiginlega (ævi)sögu kvenna sé ráðandi, með öðrum orðum að
líf konu sé frásagnarvert varpi það ljósi á líf annarra kvenna. En að
láta undan slíkri kröfu felur í sér viðurkenningu á því að konu verði
alltaf að skoða í samhengi við aðra. Þetta er enn ein birtingarmynd
þess gamla viðhorfs að saga kvenna sé sértæk og hafi ekki almennt
gildi í sjálfri sér — öfugt við sögur af körlum og afrekum þeirra. Ég
kom stuttlega inn á þetta í fyrirlestri sem ég hélt um kvenhetjur á
hátíðarmálþingi um Jón Sigurðsson vorið 2011.19 Þar velti ég því
fyrir mér hvers vegna Bríet Bjarnhéðinsdóttir hefði ekki stöðu
þjóðhetju (eða kvenhetju) í þjóðarsögunni og hélt því fram að
skýringuna mætti m.a. finna í því að baráttumál hennar/kvenna
væru alla jafna talin sértæk en ekki samfélaginu almennt til góða
eins og verk karla, að hið kvenlega og konur hefðu frá ómunatíð
tengst hinu sértæka en karlar hinu almenna. Þær kvenlegu dyggðir
sem voru í hávegum hafðar fyrr á tímum voru miskunnsemi,
fórnfýsi, móðurást — konur áttu að lifa fyrir aðra.20
I vorhefti Sögu árið 2011 svöruðu nokkrar fræðikonur spurn-
ingu um það hvað/hver Jón Sigurðsson væri. Ein þeirra var Sigríður
Dúna Kristmundsdóttir og gerði hún áðurnefndar hugmyndir um
kveneðlið og hið kvenlega að umtalsefni og hvernig þær tákngerðust
í fjallkonunni sem „er kona án nafns og persónulegrar sögu, kona
19 Málþingið „Þjóðhetjan og þjóðríkið —Jón Sigurðsson 200 ára“ var haldið í Há-
skóla Islands 27. maí 2011. Fyrirlestur minn nefndist „Kvenhetja eða þjóðhetja?".
20 Um kvenímyndir fyrri alda og rótgrónar hugmyndir um mismunandi eðli og
verðleika kvenna og karla fjallaði ég í doktorsritgerð minni Nútímans konur sem
út kom árið 2011.