Skírnir - 01.04.2013, Blaðsíða 187

SKÍRNIR
B ARNALEIKUR
185
ofMemory and the Engraving of Trauma. Höfundarnir vilja hefja
kenningar franska geðlæknisins Pierre Marie Félix Janet (1859-
1947) til vegs og virðingar en rannsóknir hans beindust sérstaklega
að trámafyrirbærinu. Janet var nemandi franska geðlæknisins og dá-
leiðslufrömuðarins Jean-Martin Charcot og eftirmaður hans við
Pitié-Salpetriére Hospital í París. Sigmund Freud sótti tíma hjá
Charcot árið 1885-1886 og varð fyrir miklum áhrifum af honum
og franska skólanum, meðal annars af hugmyndum Janet um hið
dulvitaða. Janet og Freud hittust þó aldrei.7
Trámakenningar sálgreiningarinnar standa að nokkru leyti í
þakkarskuld við kenningar Pierre Janet um trámatíska móðursýki
en þeir Freud og Breuer, félagi hans, þróuðu þær í aðra átt. Breuer
var að vísu ávallt hallur undir kenningu Janet um að áfallið klyfi
sjálfsveruna en Freud taldi að hún brygðist við áfallinu með bæl-
ingu. Hann taldi að móðursýkin ætti sér rætur í orðlausu og
ómiðluðu áfalli sem fyndi sér farveg í eins konar líkamlegum gjörn-
ingi, lömun, kækjum og stjórnleysi sem væri leið sálarinnar til að
ljóstra upp um glæpinn með hjálp líkamans. Glæpurinn væri af kyn-
ferðislegum toga sem hefði ekki þá merkingu fyrir ungu barni þó að
allt í kringum það vekti því óhug og gerði það ráðvillt. Árásin/inn-
rásin fær hina raunverulegu merkingu síðar með auknum þroska og
þá aftur á bak eða „nachtráglich“ og hún er þá bæld umsvifalaust
(Laplanche og Pontalis 1985: 465^169). Bælingin er einn af varnar-
háttum sjálfsins sem staðsettur er í forvitundinni í fyrra líkani
Freuds yfir sálarlífið. Hún er á mörkum dulvitundar og meðvit-
undar og vinnur sína dyravarðarvinnu án meðvitaðs vilja eða
ákvörðunar sjálfsverunnar sem hleypir minningunni ekki inn í vit-
undina (Freud 1978: 334-338). Það er ekki laust við að í greininni
The Intrusive Past felist hálfgerður útúrsnúningur þegar segir:
Hvað varðar tráma, vekur hugtakið „bæling" upp myndina af sjálfsveru
sem ýtir hinni óvelkomnu minningu brott af afli. Það er vafasamt að þetta
sé það sem gerist í raun. Samtímarannsóknir hafa sýnt að klofnun verður um
7 1 fyrstu talaði Freud um Janet og hugmyndir hans af virðingu en tilfinningarnar
kólnuðu smám saman, einkum eftir að Janet sakaði hann (1925) um að hafa
(rit)stolið frá sér öllum helstu hugmyndum sálgreiningarinnar! Sjá E.A.B. 1965: 52;
sjá einnig Haule 1986: 86-94.