Tímarit Máls og menningar - 01.11.2014, Qupperneq 102

S o f f í a B j a r n a d ó t t i r
102 TMM 2014 · 4
um Grimmdarleikhúsið til Draum­
leiks Strindbergs þar sem tími og rúm
draumsins ríkir. Súrrealistahreyfingin
mótmælti hins vegar harðlega þessari
sýningu Leikhúss Alfreds Jarry og litu
á leikhúsið sem borgaralega spillingu
vegna fjárstyrks frá sænskum auð­
mönnum í París.6 Leikhús þetta lifði
aðeins í um tvö ár.7
Artaud hafði hug á að blanda saman
kvikmyndum og leikhúsi. Eftir að Leik­
hús Alfreds Jarry leið undir lok fékkst
hann töluvert við kvikmyndaleik og
skrifaði hugmyndafræði sína um leik­
hús. Ein þekktasta kvikmynd sem hann
lék í var La Passion de Jeanne d’Arc
(1928) eftir leikstjórann Carl Th. Dreyer. Jafnframt skrifar hann handrit
að fyrstu súrrealísku kvikmyndinni; La Coquille et le clergyman (1928) í
leikstjórn Germaine Dulac. Á árunum 1931–35 skrifar hann síðan leikhús­
fragment og teoríu sem átti eftir að hafa töluverð áhrif á bæði leikstjóra og
leikskáld. Þegar þar var komið sögu var hann orðinn mjög háður eiturlyfjum
og geðheilsunni hrakaði mikið með hverju ári sem leið.
Árið 1935 fékk Artaud tækifæri til að setja upp sýningu á eigin verki, Les
Cencis. Sýningin var sett upp í nafni Grimmdarleikhússins (Théatre de la
Cruauté) sem liður í að umbylta leikhúsinu. Sýningin kolféll og Artaud fór
frá Frakklandi. Hann bjó í Mexíkó í eitt til tvö ár þar sem hann vann við að
kynna franska menningu og dvaldist einnig um tíma á Írlandi. Eftir þessi
löngu ferðalög var Artaud illa farinn á líkama og sál.
Árið 1938 kemur út verk hans: Leikhúsið og tvífari þess (Le Théatre et
son double), þar sem hugmyndafræði hans um nýtt vestrænt leikhús er
útlistuð í þessu safni af bréfum, manifestóum og fragmentum um leikhúsið
og lífið. Þetta sama ár var Artaud lokaður inni á geðsjúkrahúsi og tók vist
og innilokun tæp níu ár af lífi hans. Hann var vistaður á nokkrum stöðum
og að endingu á Rodez hjá lækninum Gaston Ferdíére sem framkvæmdi
þar meira en fimmtíu raflostsmeðferðir á Artaud.8 Þetta var honum mjög
sársaukafullt samkvæmt bréfum hans þaðan og leið hann þar vítiskvalir.
Hann skrifar mörg bréf af sjúkrahúsinu í leit að hjálp og þrábað um heróín
til að lina þjáningarnar. 1944 er safn verka hans endurútgefið. Eftir þá útgáfu
tók fjöldi listamanna sig saman um að aðstoða Artaud við að vera látinn
laus af hælinu, og tókst það árið 1946. Eftir að hann kom út fékk hann góð
tækifæri til að fá texta sína og hljóðverk birt. Þar á meðal Van Gogh et le
suicidé de la société sem hann hlaut Saint­Beuve verðlaun fyrir. Sitt síðasta
verk kláraði hann stuttu fyrir dauða sinn, hljóðverkið: Pour en Finir avec
Antonin Artaud í hlutverki prests­
ins Jean Massieu í kvikmynd Carls
Th. Dreyer, La Passion de Joanne
d’Arc (1928)