Tímarit Máls og menningar - 01.11.2014, Blaðsíða 142

D ó m a r u m b æ k u r
142 TMM 2014 · 4
anhafs er drengurinn í vist hjá vinfólki
Sigrúnar á Ströndum. Það er ákaflega
þungbært fyrir móður hans að skilja
hann við sig. Móðurtilfinningar Sigrún­
ar til fjarverandi sonar síns eru þráður
sem liggur gegnum frásögnina þangað
til faðir fer til Íslands í þeim tilgangi að
sækja hann. Þegar Sigrún er kynnt, um
borð í Dettifossi á leið til New York,
sýnir höfundur hana að vera að hugsa
um son sinn. Sú sena kemur rétt á eftir
stuttri lýsingu á örlögum bresku
barnanna sem fórust með hinu fræga
skipi City of Benares,2 sem tundurskeyti
þýsks kafbáts grandaði aðfaranótt 18.
september 1940. Á sama tíma voru
hjónin að sigla vestur um haf í fyrsta
sinn. Þetta er eitt dæmi um það hvernig
höfundur notar listrænar aðferðir til að
vekja hughrif með lesandanum. Með því
að stilla þessu tvennu saman, hugsunum
Sigrúnar Briem um son sinn og drukkn­
un sjötíu og sjö barna, er Óli settur í
samhengi við þær milljónir sem létust í
stríðinu. Um leið er vísað er til þess ald­
urtila sem fjölskyldan á í vændum. Þetta
er ekki gert á klunnalegan hátt heldur er
þessum tveimur myndum leyft að koma
saman í huga lesenda og kalla fram þá
þriðju. Höfundur beitir þessum og
öðrum frásagnarbrögðum feikivel.
Ferð Friðgeirs til Íslands árið 1941 til
að ná í Óla markar kaflaskil í frásögn­
inni. Þau Sigrún og Friðgeir hafa þá
verið ár vestanhafs og eru búin að koma
sér nægilega vel fyrir í Norður­Ameríku
til að geta fengið son sinn til sín. Bókin
rekur á ýmsan hátt hefðbundna frásögn
af ungu menntafólki sem reynir að hasla
sér völl í nýju samfélagi. Fyrsta árið ein­
kennist af basli við að fóta sig í nýju
samfélagi. Þau sækja um stöður hjá
fjölda sjúkrahúsa og læknaháskóla, en
eiga erfitt að komast að þar sem fátt er
vitað um læknadeild Háskóla Íslands.
Að lokum fá þau stöður sem kandídatar
við Knickerbocker­spítalann í Harlem. Í
tengslum við það hefur höfundur að
rekja annað ferli í lífi innflytjendanna.
Þegar þau koma fyrst til Bandaríkjanna
eru þau hálfgerðir heimalningar og illa
að sér um fólk með aðra trú og litarhátt
en þau sjálf. „Þau horfa á Gyðinga og
velta fyrir sér útliti þeirra og ímynd sem
fégráðugra kaupmanna“3 og stuttu síðar
í bókinni rekur höfundur hvernig þau
eru blind á allt það menningarlíf sem er
í kringum þau í Harlem.
En Sigrún og Friðgeir verða víðsýnni
eftir starf sitt sem læknar í fjölmenning­
arsamfélögum Norður­Ameríku. Þetta
sést best tveimur árum eftir komu
þeirra til Vesturheims þegar þau ráða
unga þeldökka stúlku til að sjá um Óla
og bróður hans Sverri, sem þá er korna­
barn. Þeim þykir Marjorie, eftirnafns er
ekki getið, vera „góð við strákana“ og
„fögur mjög,“4 Kannski er besti vitnis­
burðurinn um það hve vel hjónin tóku
henni ljósmynd5 þar sem Marjorie held­
ur á Sverri og horfir til hans með elsku­
legum svip meðan Óli stendur þétt upp
við hana. Myndin lýsir að henni hafi
verið treyst af eindrægni og innileika,
bæði af hjónunum og sonum þeirra.Í
sama kafla kemur fram að Óli „er byrj­
aður að tala svolitla ensku og hefur
þegar eignast tvær vinkonur í götunni.“
Aðlögun fjölskyldunnar er fylgt eftir frá
því þau koma fyrst til New York og nær
ákveðnum hápunkti þegar Friðgeir
kemst að í Harvard, einu helsta vígi
bandarískrar yfirstéttar, og þau eignast
dóttur sem er bandarískur ríkisborgari
þar sem hún fæðist á þarlendri grund.
Eins og allt annað í bókinni, þá er þessi
þráður ekki sérstaklega dreginn fram af
höfundi, heldur liggur hann í textanum,
og lesandinn ræður því hvort hann
rekur sig eftir honum.
Annar þráður er hin nýja staða
Íslands í heiminum eftir innrás Þjóð­