Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Blaðsíða 102

K o l b r ú n H a l l d ó r s d ó t t i r
102 TMM 2018 · 3
Eitt af mikilvægustu atriðum menningarstefnunnar frá 2013 er áherslan á
faglega úthlutun opinberra fjármuna til sjálfstæðrar lista- og menningar-
starfsemi, þar sem þess er krafist að viðhöfð sé reglan um hæfilega fjarlægð,
úthlutunin byggi á faglegu umsóknarferli og að jafningjamat að akademískri
fyrirmynd liggi til grundvallar. Raunar hefur stjórnvöldum gengið misvel
að halda í þessi prinsipp. Til marks um það er tilhneiging fjárlaganefndar
Alþingis að taka sjálfstæðar ákvarðanir um stuðning við einstök list- og
menningartengd verkefni, sem eiga þó rétt á framlögum úr hinum ýmsu
fagtengdu sjóðum – sjóðum sem flestir starfa samkvæmt lögum, en hafa
því miður verið fjársveltir árum saman, jafnt fyrir hrun sem eftir. Það hefur
verið eitt af áherslumálum BÍL að stjórnvöld efli sjóðina, sem eru lykill að
stuðningi hins opinbera við þennan skapandi geira atvinnulífs og sam-
bærilegir við annað sjóðakerfi stjórnvalda til eflingar atvinnulífi. Einnig
vegur nokkuð að öflugir starfslaunasjóðir draga úr líkunum á að sótt sé um
stuðning framhjá kerfinu beint til fjárlaganefndar. Þannig eru sjóðirnir tæki
löggjafans til að tryggja faglega úthlutun fjármuna og um leið er þeim ætlað
að draga úr freistnivanda sem skapast getur hjá stjórnmálamönnum sem
kunna að vilja sefa fjárþörf list- og menningartengdar starfsemi í einstökum
byggðarlögum eða kjördæmum.
Ég segi, það er ekki til nein dýr menníngarstofnun. Að vera ómentaður, það eitt er
dýrt; að kunna ekki að meta fagrar listir, það er svo ofsalegur munaður að mannkynið
ber hann ekki. Þegar um það er að ræða að vinna eitthvert menníngarafrek í þágu
alþjóðar, kemur kostnaðurinn ekki málinu við, heldur er spurníngin sú ein: hvernig
er það hægt?
Á undanförnum árum hefur umsögn BÍL um fjárlagafrumvarp Alþingis
verið unnin í samvinnu við stofnanir sem byggja starfsemi sína á listsköpun,
t.d. listasöfn, sinfóníuhljómsveitir, leikhús og miðstöðvar listgreina og hönn-
unar. Sú vinna gefur skýrar vísbendingar um að list- og menningarstarfsemi
sem rekin er af ríkinu sé almennt þröngur stakkur skorinn og í flestum til-
fellum undirfjármögnuð. Ætla mætti að sú staða helgist að einhverju marki af
niðurskurðinum sem gerður var á framlögum til stofnananna og sjálfstæðrar
starfsemi eftir efnahagshrunið fyrir tíu árum, en sú skýring er ekki full-
nægjandi, því á árunum fyrir hrun hafði aukist nokkuð að stórfyrirtæki og
fjársterkir aðilar legðu fjármuni til opinberra lista- og menningarstofnana, en
á sama tíma héldu stjórnvöld að sér höndum með að hækka sín framlög. Við
hrunið hvarf því ekki einasta allur stuðningur einkaaðila við listgreinarnar
heldur skáru stjórnvöld sín framlög niður um 20% nánast á einu bretti og
eftir því sem næst verður komist hefur sá niðurskurður ekki skilað sér til
baka að fullu. Þó er erfitt að staðhæfa um það þar sem talnaefni um listir og
menningu hefur ekki verið skráð af opinberum aðilum með sama hætti og
hagtölur annarra atvinnugreina, þrátt fyrir ítrekaðar óskir og ábendingar
BÍL um nauðsyn þess.
TMM_3_2018.indd 102 23.8.2018 14:19