Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Blaðsíða 123

U m s a g n i r u m b æ k u r
TMM 2018 · 3 123
er ólík jafnöldrum sínum, hún laðast að
konum. Í Frakklandi sjöunda áratugar-
ins var samkynhneigð enn þá glæpur og
Pauline leynir hneigðum sínum fyrir
umhverfinu, þótt það sé ekki laust við
að móður hennar gruni hvernig í pott-
inn er búið. Á námsárunum í París fær
hún íslenska stúlku, Höllu, sem her-
bergisfélaga og verður ástfangin af
henni. Á milli þeirra gerist ekkert en
ungur og metnaðargjarn prestur, faðir
Raffin, kemst að því að þær deila rúmi í
mestu vetrarkuldunum og nær með því
tangarhaldi á Pauline. Vitneskju sína
notar hann til að stía þeim Höllu í sund-
ur og seinna til að kúga systur Jóhönnu
Maríu þegar hún er orðin nunna og
hann kardínáli.
Takið sem séra Raffin hefur á systur
Jóhönnu Maríu verður til þess að hún er
send til Íslands til að rannsaka ásakanir
á hendur skólastjóra kaþólsks skóla í
Reykjavík og samstarfskonu hans um
kynferðisofbeldi sem þau hafa beitt
drengi í skólanum. Það er ekkert laun-
ungarmál að hér byggir Ólafur Jóhann á
sögulegum atburðum sem komust í
hámæli með skýrslu Rannsóknarnefnd-
ar kaþólsku kirkjunnar á Íslandi sem
kom út árið 2012.
Systur Jóhönnu Maríu verður lítið
ágengt í rannsókn sinni. Skólastjórinn
og samstarfskona hans, fröken Stein,
snúast til varnar og aðstandendur
drengjanna sem um ræðir þora ekki að
horfast í augu við afleiðingarnar af
ásökununum. Rannsókninni er sjálf-
hætt þegar skólastjórinn, séra Ágúst
Frans, hrapar til bana úr kirkjuturnin-
um, ekkert virðist benda til annars en
að hann hafi fyrirfarið sér. Málið er
þaggað niður og kardínálinn stingur
skýrslu Jóhönnu undir stól. Það er ekki
fyrr en löngu seinna, þegar ungur
drengur sem varð vitni að dauða prests-
ins er orðinn fullorðinn maður og vill fá
að hitta systur Jóhönnu Maríu aftur, að
kirkjan neyðist að líkindum til að horf-
ast í augu við það.
Aðalpersóna og sögumaður Sakra-
mentisins hefur helgað líf sitt þjónustu
við kirkjuna og bágstadda, meðal annars
í Afríku. En þótt systir Jóhanna María
kunni að birtast öðrum persónum sög-
unnar sem vingjarnleg eldri nunna, heil
og óskipt í sinni trú, þá er persóna
hennar flóknari eins og lesendur sjá
hana innan frá. Hún hefur guðsorð á
hraðbergi og þær ritningargreinar sem
hún vísar oftast til, bæði beint og óbeint,
eru orð Páls um kærleikann úr fyrra
Kórintubréfi. En þótt þau orð séu henni
haldreipi og hún miðli þeim til annarra
á hún líka til harðari tón í viðskiptum
sínum við almættið.
Lesandi sem er kunnugur skáldsög-
um Ólafs Jóhanns sér fljótt að býsna
margt er sameiginlegt með Sakrament-
inu og þeirri skáldsögu Ólafs Jóhanns
sem fyrr var nefnd, Slóð fiðrildanna.
Frásagnaraðferðin er keimlík. Í báðum
sögum segja eldri konur sögu sína, sög-
urnar eru á þremur tímaplönum, per-
sónurnar snúa báðar aftur til Íslands
eftir langa fjarveru til að horfast í augu
við fortíðina. Í báðum sögunum kemur
við sögu samkynhneigð sem þarf að fara
leynt. Ýmis smáatriði tengja sögurnar
líka saman, stundum er engu líkara en
höfundur sé að kinka kolli til eigin verks
og styrkja þessa hliðstæðu, þannig skilja
báðar aðalpersónurnar eftir hund
erlendis þegar þær leggja af stað til
Íslands.
Það eru líka sameiginlegir drættir í
æviferli aðalpersóna Sakramentisins
annars vegar og Slóðar fiðrildanna hins
vegar. Báðar hafa þær orðið ástfangnar
sem ungar konur og aldrei síðan. Paul-
ine gengur í klaustur, Ásdís í Slóð fiðr-
ildanna býr með vini sínum og félaga
Anthony, samband þeirra er platónskt
TMM_3_2018.indd 123 23.8.2018 14:19