Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1947, Side 223

221
Lbs2578/8vo: „Sumir seigja: Lýsibeth, og meinast sannara.“ Því nafni
er hún og nefnd í ÍB578/8vo.
Umrædd frásögn er svohljóðandi:
1765 ... Á þessu sama ári byrjaðist í Austfjörðum drepsótt í hundum, er upp
kom í Norðfirði með þeim atburðum, að bóndinn á Nesi, að nafni Árni, seldi
engelskum skipherra brennivín og setti hvern pott á 12 fí engelsku silfri.
Kafteinninn, sem var vindrukkinn að ]>vi sinni, leiddist til þessa, og í þeim
skiptum segist hann hafa misst 2° dali. Deginum eftir, nær sem hann kom
til sjálfs sín, fór hann í land og finnur sinn kaupanaut, Árna, og nefnir við
hann undanfarin skipti, segjandi hann sér mjög harðdrægan verið hafa,
biður hann, svo sem til heilla sátta, að gefa sér tík, er hann sá útá hlaðinu,
hvörju Árni þverneitaði. Fór hann svo burt aftur i þungu skapi. Skömmu þar
eftir kom fár í þessa tík. Beit hún einn hvolp þar á bæ, svo hann dó. Sleikti
mella hans blóðið, svo hún dó. Færðist svo þetta hund af hundi, að þeir
urðu ólmir og drápust síðan, þar til sú sveit varð hundlaus. Allt, livað þeir
ólmu hundar bitu, fékk fár, og flest af því dó, svo mælt var, að af því efni
hefði dáið i þeirri sveit undir 20 naut ... 1766 grasseraði hundapestin í
Reyðarfirði, Norðfirði, Mjóafirði, Seyðisfirði, Eiðaþingliá, Völlum, Skrið-
dal, Fellum og víða annars staðar. Þeir hlupu ólmir úr einni sveit i
aðra og sóttu að mönnum og fénaði. Úr Skriðudal (sic) kom tík að Hjartar-
stöðum i Eiðaþinghá, er hnálega (sic) sótti að mönnum og fénaði. Hestur
bónda stóð að stalli innan bæjar. Að honum sótti téð tík um rök/cur,
þar til hann varð og ólmur, beit allt, hvað hann náði til og líka sjálfan
sig, og þar hann náði ei öðru, tannaði hann af sér liófana og síðast kjúku-
beinin, þar til hann var af sleginn. Ei tjáði að slá hunda þessa, því bóndinn
lamdi tík þessa, eftir sem hann meinti til dauðs, og kastaði henni i dý, en
að stundu liðinni reis hún aftur á fætur og gekk um ei að síður. En áður
meintu menn, að óhreinn andi færi í hundana. Fyrir þvi voru fríir spor-
liundar, ef aðrir hundar bitu þá ekki. Á þessu ári skeði það á Ekkjufelli, að
dóttir bónda þar, Elísabet að nafni Einarsdóttir Jónssonar, dó úr megnum
og voveiflegum sjúkdómi. Segja menn hún hafi hundum til góða gert, sem
pestin hafði í verið, og að einn hvolpur hafi bitið hana í liöndina og það
hafi orðið hennar dauðamein. Á Hofi í Fellum dóu 3 kýr af biti þessara
ólmu hunda. 4ða dó af völdum einnrar tóu, sem um hljóp á stöðli og beit
kúna. Þar dóu og 4 ær, sem einn ólmur köttur reif með klóm og kjafti.
Þvi þegar þessari óhæfu létti nokkuð af hundunum, kom hún í ketti og mel-
rakka, svo kettirnir sóttu að mönnum með út hangandi tungu og gapandi
kjafti, en menn gátu drepið þá. Tóa ein fór inn í hús á Arnheiðarstöðum
og náðist svo. Á sumum bæjum ráku þær liöfuðin inn um gluggana.
Sauðir, sem fárið kom í, lilupu endalaust og fóru svo upp á hvað, sem
fyrir var. Sumir urðu teknir i streng og hleypt niður i feni, því menn þorðu
ei að leggja þá sér til fæðis. Af nokkrum bæjum hurfu kettirnir og sáust
ei aftur.
Ekki fer á milli mála, að hér ræðir um faraldur nafnfrægrar sóttar
frá elztu tímum, þ. e. hundaæðis (rabies, lyssa, hydrophobia), en óneit-
anlega á þann hátt, að í fljótu bragði mætti virðast hæpið, að fullt
mark væri á takandi. Þó að öfugmæli kunni að þykja, vekur það þegar
ærna tortryggni, hve skýrri mynd er brugðið upp af sóttinni aðeins
með því að rekja gang faraldursins og hve fullkomna fræðslu hann
virðist þegar hafa veitt um eðli hennar og hætti. Þannig eru engin tví-
mæli uni orsakasamhengið á milli þess, að ótt dýr bítur heilbrigt dýr og
sýkingar hins síðar nefnda. En þegar þess er gætt, hve langur er með-
göngutími sóttarinnar (10—200 dagar og þar yfir, til uppjafnaðar 42
dagar), virðist engan veginn sjálfsagt, að þetta liggi þegar í augum
uppi, með þvi að hið sýkjandi bit ætti oftast að vera gróið og gleymt,