Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1947, Page 228

226
IV/401—402). Er ekki ólíklegt, að höfundurinn hafi einmitt látið það
efni mæta afgangi, sem honum gat alltaf verið tiltækt, jafnvel í skrif-
uðum gögnum í sjálfs vörzlu. Við bæði árin 1765 og 1766 eru í annáls-
handritinu (Lbs914/4to) eftirskildar ríkulegar eyður.
Þá hæfir ekki að ganga þegjandi fram hjá því, að lengst af þeim
tíina, sem hinn margumræddi hundaæðisfaraldur á að hafa geisað í
Austfjörðum, var Bjarni landlæknir Pálsson staddur erlendis. Fór hann
utan 20. september 1765 og kom ekki út aftur fyrr en á næsta sumri (Æfi-
saga Bjarna Pálssonar, 2. útgáfa. Bls. 67 og 69). Má því vel vera hvort
tveggja, að hann hafi engar fréttir haft af faraldrinum, áður en hann
fór, og faraldurinn hafi að mestu eða öllu leyti verið um garð genginn,
er hann kom aftur. Einnig er nauðsynlegt að gera sér grein fyrir þvi,
hvernig Bjarni Pálsson hagaði bókhaldi sínu. Hélt hann tvær bækur,
embættisbréfabók þá, er áður getur og varðveitt er í Þjóðskjalasafni, að
mestu leyti óskert, og sjúklingadagbók, þar sem hann skráði í lækn-
ingar sínar og margvíslegar athuganir þar að lútandi. Það er sú bók,
sem svarar til bókar þeirrar, er honum samkvæmt áður greindum
fyrirmælum í erindisbréfi landlæknis bar að halda, en reyndar varð
hún í framkvæmd miklu umfangsmeiri. Lækningadagbók Bjarna
Pálssonar hefur því miður ekki varðveitzt (Æfisaga Bjarna Pálssonar,
2. útg. BIs. 51, neðanmálsgrein), að undan teknum nokkrum misjafn-
lega heilum blöðum, sem geymd eru á tveimur stöðum í Landsbóka-
safni (Lbs20/fol. og ÍB9/fol.), og er verulegur hluti þeirra frá þeim
tíma, er Bjarni Pálsson var ekki enn orðinn landlæknir, en tilhögun-
inni virðist hann hafa haldið áfrain óbreyttri. Frá þeim árum, er máli
skipta varðandi mál það, er hér um ræðir, hefur ekkert varðveitzt úr
bókinni, en í hana hefði hann fyrst og fremst skráð athuganir sínar
á hundaæðinu og ráðleggingar gegn því, ef til hans kasta hefði komið.
Hins vegar hefði það átt að sjást í embættisbréfabókinni, ef hann hefði
gert útdrátt um efnið úr lækningadagbókinni til að senda yfirboðurum
sínum í Kaupmannahöfn. Aftur þarf það enga undrun að vekja þeim,
sem kunna nokkur skil á vinnuhrögðum Bjarna Pálssonar, þó að hann
hefði látið það undir höfuð leggjast, einkum ef það gat ekki komið til
greina, fyrr en eftir að hættan af faraldrinum var að mestu eða öllu
leyti hjáliðin.
Hið takmarkaða svæði, sem hundaæðisfaraldurinn eystra á að hafa
náð að taka til, þarf e. t. v. ekki að vera með fyllstu ólíkindum, þegar
litið er til landslags hér og byggðaskipunar, samgangna, eins og þeim
var þá háttað, og annarra staðhátta. Er alkunnugt erlendis frá, hver
vörn gegn útbreiðslu hundaæðis er fólgin í náttúrlegum samgöngu-
hindrunum, svo sem fljótum og fjallgörðum. Því til staðfestu er oft
nefnt dæmi frá Norður-Ameríku. Þar, austan Klettaf jalla, hafði hunda-
æði verið landlægt í heila öld og síðasta þriðjung aldarinnar legið yfir
fjöllin látlaus straumur kvikfjárræktarmanna með gripi sina og ann-
arra nýbyggja, er leituðu til Gósenlandsins vestan fjalíanna. Alla þá tið,
er farartækin voru, þegar bezt lét, vagnar dregnir af dráttardýrum,
tókst hundaæðinu ekki að komast vestur fyrir Klettafjöll. Það beið
járnbrautarsamgangnanna, er hófust fyrst yfir fjöllin 1869. Hin nátt-
úrlega sóttvarnargirðing fyrir mestum hluta þess svæðis, sem aðallega