Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 45
ÆSA SIGURJóNSDóTTIR
44
nakinn í kvenlegri hafmeyjarstellingu á uppblásinni plastdýnu sem er eins og
hvalur í laginu. Blá augu listamannsins, rautt andlitið og hvít húðin kallast
á við bleika, bláa og hvíta liti í plastbúk hvalsins sem flýtur á spegilsléttu
vatni.123 Hér er öllu umsnúið. Hvítur karlmaður á sólarströnd í undirgefinni,
kvenlegri tælandi stellingu á ljósmynd sem vísar í titli sínum til helsta vígis
karlmennskunnar í bókmenntum, skáldsögunnar Moby Dick, eftir Herman
Melville, sem fyrst kom út árið 1851. Söguþráður bókarinnar hverfist um
eltingaleik hvalveiðimanna við þann stóra hvíta og afhjúpar um leið iðn-
væðingu veiðanna og tengsl hvalveiða við efnahagslegan uppgang Banda-
ríkjanna á nítjándu öld.
Verkið lýsir skipbroti hvíta karlmennskutáknsins sem listamaðurinn
speglar í uppblásinni Disney-eftirlíkingu af Keikó. Myndin varpar jafnframt
ljósi á hans eigin sjálfsmynd þegar hann uppgötvaði hvítleika sinn, þ.e. þau
forréttindi sem fylgja því að vera „hvítur maður“ í Bandaríkjunum.124 Þannig
felst í verkinu umsnúningur í takt við endurskoðun viðtekinna gilda, eins og
þau birtust í gagnrýnum hvítleikafræðum í Bandaríkjunum í lok tuttugustu
aldar.125 Magnús bendir á samslátt hvítunnar eða hvítleikans sem birtist í
deilum um sérstöðu hvalveiða við Ísland við þá ímynd Íslendinga að vera
boðberar hreinnar norrænnar veiðimenningar.126
Síðan hefur Magnús sett á svið Sálumessu hvals (e. Requiem for a Whale)
sem var gjörningafyrirlestur um Keiko í sundlauginni í Kópavogi í október
2018, sem hluti af Cycle Festival Reykjavík. Verkið var framhald verksins
Dansað með hvölunum (e. Dances with Whales (Keiko – Always on my Mind)),
sem er götugjörningur, þar sem uppblásnir háhyrningar og hvít froða líkja
eftir sjónarspili ævintýramyndanna um Free Willy, og öðrum háhyrninga-
sýningum í skemmtigörðum þar sem dýrin leika listir sínar.127
123 Eva Heisler, „Hugmyndir, hlutir og rými“, Íslensk listasaga frá síðari hluta 19. aldar
til upphafs 21. aldar, ritstj. ólafur Kvaran, V. bindi, Reykjavík: Forlagið og Listasafn
Íslands, 2011, bls. 216–301, hér bls. 241.
124 Tölvupóstur frá Magnúsi Sigurðarsyni til greinarhöfundar.
125 Ruth Frankenberg, „Introduction. Local Whiteness. Localising Whiteness“, Dis-
placing Whiteness. Essays in Social and Cultural Criticism, ritstj. Ruth Frankenberg,
Durham: Duke University Press, 1997, bls. 1–34.
126 Um hvítleika í íslensku menningarsamhengi: Kristín Loftsdóttir, „Negotiating
White Icelandic Identity. Multiculturalism and Colonial Identity Formations“,
Social Identities 17: 1/2011, bls 11–25.
127 Gjörningurinn var fyrst sýndur í MoMA PS1 í New York, og síðan endurgerður
fyrir hóp dansara í samvinnu við danshöfundinn Danielle Georgiou. Gjörningurinn
var einnig leikinn á vorviðburði listahátíðarinnar Cycle, Cryptopian States í Berlín
2018. Um sýninguna má lesa á kynningarsíðu KÍM, sótt 15. október af https://
icelandicartcenter.is/blog/cryptopian-states-berlin-germany/.