Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 196
„Af HVERJu fæ ég EKKI Að KYnnA SAfnIð mITT Í SJónVARpInu?“
195
Hér er áhugavert að sjá hvernig apanum er gefið mannlegt yfirbragð og
eiginleikar. Honum er í raun lýst eins og um manneskju sé að ræða en ekki
dýr. Í þessu samhengi hafa fræðimenn á borð við Hillevi ganetz rætt um það
hvernig manneskjan eigi það til að yfirfæra mannlega eiginleika, tilfinningar
og gildi yfir á önnur dýr. um eins konar manngervingu er þá að ræða (e.
antropomorphism) og nefnir ganetz velþekkt dæmi úr Disney kvikmyndum á
borð við Bamba þar sem dádýrinu eru gefnir mannlegir eiginleikar og skap-
gerð. Var þetta einkum gert, samkvæmt Walt Disney sjálfum, til þess að
áhorfendur ættu þá betur með að finna til samkenndar með dýrinu.26 fjöl-
mörg dæmi af þessu tagi mætti auðvitað nefna úr kvikmyndum, en ekki síður
úr þjóðsögum og ævintýrum. Í sumum sögum ná tiltekin dýr jafnvel að kom-
ast svo langt inn fyrir mörk þess mannlega að ástir kvikna, þvert á tegundir.
Í slíkum tilvikum er þó reyndar oft um álög að ræða, sem einungis er hægt
að aflétta með kossi frá réttum aðila. Á það til dæmis við um svaninn fagra
sem Dimmalimm gaf koss í Ævintýrinu um Dimmalimm, en hann reyndist
þá vera prins í álögum.27 Viðlíka álög eru einnig uppi á teningnum í Disney-
ævintýrinu um fríðu og Dýrið og fleiri ævintýrum og sögum, sem ekki verða
nefndar hér. Hvort suðræni apinn Bongo sé ef til vill prins í álögum er ekki
enn komið í ljós.
Lokaorð
Í Morgunblaðinu árið 1979 er greint frá því að „á mínútunni klukkan tvö
laugardaginn 1. september“28 muni íslenska dýrasafnið opna á ný. Jafnframt
er að þessu tilefni haft eftir Kristjáni S. Jósefssyni, forstöðumanni safnsins,
að einmitt þá muni vera „nákvæmlega eitt ár liðið frá því menn borgarfóg-
eta komu í Breiðfirðingabúð og tóku öll dýrin [hans] upp í skattaskuld“.29
Þá tekur Kristján það sérstaklega fram að hann hafi nú náð hluta af dýr-
unum sínum tilbaka frá Selfossi, þar á meðal löngumýrar-Skjónu en einnig
að hann hafi náð að útvega nokkuð af nýjum dýrum, til dæmis fimm vetra
gamlan bolakálf. með fréttinni fylgir síðan ljósmynd af stoltum forstöðu-
manninum við hlið kálfsins, sem virðist líkt og Kristján bara nokkuð sáttur
www.ruv.is/frett/api-ellyjar-fundinn.
26 Hillevi ganetz, „familiar Beasts: nature, Culture and gender in wildlife films on
television“, Nordicom Review 1-2/2004, bls. 197–213.
27 ævintýrið samdi muggur og myndskreytti árið 1921 fyrir litla frænku sína.
28 „Íslenska dýrasafnið opnar á ný. Eitt ár liðið síðan fógeti hirti safngripina upp í
skuld“, Morgunblaðið, 30. ágúst 1979, bls. 8.
29 Sama heimild, bls. 8.