Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 218
„TEKuRðu D-vÍTAMÍN?“
217
vissulega þarf langveikt fólk margvíslegan stuðning og leiðbeiningar til
þess að læra að lifa við sinn (skerta) líkamsþrótt og sínar félagslegu aðstæður.
við þurfum þó að átta okkur á því að margt langveikt fólk hefur gert allar
þær ráðstafanir sem teljast skynsamlegar og hefur oft enga teljanlega áfalla-
sögu sem getur skýrt líkamlegu einkennin en er samt veikt og heldur áfram
að vera það. Sumt fólk er einfaldlega veikt án þess að við vitum hvers vegna.
Í nýfrjálshyggjusamfélögum er langveikt fólk gert ábyrgt fyrir líkamlegum
og líffræðilegum einkennum sem það hefur litla eða jafnvel enga möguleika
til að hafa áhrif á. Rannsóknir hafa einnig sýnt fram á að fólk með ME/sí-
þreytu hafi blendnar tilfinningar gagnvart sálfræðimeðferðum þar sem því
finnst það verða fyrir ábyrgðarvæðingu í gegnum meðferðina. Þótt sálfræði-
meðferðirnar hjálpi vissulega til við að sporna gegn þunglyndi, sem nánast
óhjákvæmilega fylgir veikindunum, upplifa sjúklingarnir yfirlætislega góð-
vild þeirra sem telja sig vita betur í meðferðunum með þeim afleiðingum að
þeir fá það á tilfinninguna að veikindin séu þeim sjálfum að kenna.49
ME/síþreyta er sjúkdómur sem hefur að mestu leyti komið upp á yfir-
borðið á tímum nýfrjálshyggjunnar. Ein af þeim myndum sem dregnar
hafa verið upp af sjúkdómnum er hin svokallaða uppaflensa (e. yuppie-flu).50
Ástæðuna fyrir heitinu má rekja til þess að sjúkdómurinn var fyrst og fremst
talinn leggjast á ungt metnaðarfullt fólk sem vildi klífa upp metorðastigann
á níunda áratug síðustu aldar. Það reyndist þó ekki rétt, sjúkdómurinn leggst
á fólk úr öllum lögum samfélagsins.51 Það sem er hins vegar merkilegt við
þetta dæmi er að ef manneskja með væga gerð af ME verður fyrir miklu
áfalli, streitu, mikilli líkamlegri áreynslu eða slæmri sýkingu getur heilsu
hennar hrakað mjög vegna eftir-álagsþreytunnar og jafnvel svo mikið að
49 Charlotte Blease, Havi Cavel og Keith Gerathy, „Epistemic Injustice in Healthcare
Encounters: Evidence from Chronic Fatigue Syndrome“, bls. 556.
50 Þetta heiti var algengt í Bretlandi og þá aðallega á tíunda áratug síðustu aldar, sam-
anber frétt sem birtist í Morgunblaðinu en þar er heitið útskýrt og sagt frá því að sjúk-
dómurinn leggist gjarnan á ungt fólk og þau sem eru undir miklu álagi. „leita ráða
við „uppaflensunni““, Morgunblaðið, 21. apríl 1993, bls. 23, greinin er aðgengileg á
netinu, sótt 14. janúar 2020 af https://timarit.is/page/1783925?iabr=on#page/n22/
mode/1up/search/leita%20r%C3%A1%C3%B0a%20vi%C3%B0%20%22up-
paflensunni%22.
51 Ashley R. valdez, Elizabeth E. Hancock, Seyi Adebayo, David J. Kiernicki, Dan-
iel Proskauer, John R. Attewell, lucinda Bateman, Alfred DeMaria Jr., Charles
W. lapp, Peter C. Rowe og Charmian Proskauer, „Estimating Prevalence, De-
mographics, and Costs of ME/CFS using large Scale Medical Claims Data and
Machine learning“, Frontiers in Pediatrics 6/2019, bls. 1–14, sótt 03. júní 2019 af
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30671425.