Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 241

BjöRN ÞóR VILHjÁLmSSON
240
blygðunarlausrar verslunarmennsku með raunverulegt líf einstaklinga og fé­
lagslega þætti er móta hugveruna.
með innkomu óla breytist tónninn nokkuð, örvænting hans yfir upp­
lausn fjölskyldunnar og heilsufari barnsins birtist með dramatískum hætti.
Þótt viðhorf hans í garð Lóu og sannfæring hans um réttmæti eins konar
eignarhalds yfir henni séu ekki til þess fallin að gera hann sympatískan í
augum nútímaáhorfenda leikur lítill vafi á því að textinn ætlar sér að miðla
tilfinningum hans án írónískrar fjarlægðar. Þá býr forhert og óskammfeilin
framkoma mr. Peacocks yfir kómískri vídd en fyrst og fremst er hann ógn­
andi. Vísbendingar koma enda snemma fram um að þar sé kynferðislegt
rándýr á ferðinni, karl sem í krafti aðstöðu sinnar misnotar konur. Siðferðis­
háskinn sem ávallt fólst í ákvörðun Lóu um að reyna fyrir sér í skemmtana­
bransanum birtist hér holdi klæddur.
Fyrri hluti fjórða þáttar á sér stað í fjarðarþorpinu þar sem Lóa á heim­
ili og fjölskyldu, en eftir „hálfsmánaðar óslit[na] frægðarför í tveim lands­
fjórðungum“, eins og Feilan orðar það, leyfir hann henni að heimsækja
fólkið sitt.45 Nýtt sögusvið tekur við í síðari hlutanum, flugvallarhótel þar
sem komið hefur verið á öðrum fundi með mr. Peacock.46 Það er í þessum
hluta leikritsins sem Lóa lætur undan kynferðislegum þrýstingi bandaríska
fyrirtækjastjórans og sefur hjá honum í von um að það leiði til tækifæra í
skemmtanabransanum. Það reynist hins vegar tálsýn, mr. Peacock hefur
engan frekari áhuga á henni og í sama mund og hún skjögrar drukkin úr
hótelherbergi hans og niður í anddyrið fær hún þær fréttir að sonur hennar
hafi látist úr veikindum sínum.
Í umfjöllun sinni um leikritið notaðist Sveinn Einarsson við fjórar greina­
tegundir, eina fyrir hvern þátt. Fyrstu tveimur þáttunum er reyndar skipað
í náskyldar greinar, báðar undirflokkar gamanleiksins, en þær eru „stofukó­
medían“ annars vegar og „farsi“ hins vegar. Nú kynni einhver að velta fyrir
sér hvað það sé í texta Silfurtúnglsins sem kalli á svona fínstillta aðgreiningu
milli þáttanna tveggja, og hvar það sé sem helst megi greina skilin og mis­
muninn. Svo er það hitt, ef aðgreiningin á rétt á sér hlýtur að vera freistandi
að grennslast fyrir um þýðingu og áhrif þess að tveimur ólíkum gaman­
45 Halldór Laxness, Silfurtúnglið, Reykjavík: Helgafell, 1954, bls. 131. Því er við að
bæta að í seinni útgáfum af leikritinu kaus Halldór að fella þennan hluta, upphafs­
kafla fjórða þáttar, burt þannig að þátturinn hefst á flugvallarhótelinu.
46 mr. Peacock og bandaríska samsteypan sem hann er málsvari fyrir eru tengd nú­
tímatækni og hraða nánum böndum í leikritinu. Gefið er í skyn að umsvif fyrir­
tækisins séu hnattræn og svo mikið mæðir á Peacock að ekki dugir honum annað
farartæki en einkaflugvél.