Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 177

BRYNDÍS SNÆBjöRNSDóTTIR OG MARK WILSON
176
Rýnt í teikn hækkandi sjávarmála
Ekki er svo langt síðan að Umhverfisstofnun Bandaríkjanna (e. Environmen-
tal Protection Agency eða EPA) lagði fram áætlun um „…að endurnýja skuld-
bindingu sína gagnvart heilbrigði mannkyns, hreinu lofti, landi og vatni…“
Það að aðskilja umhverfishugtök eins og loft, land, vatn frá mannlegum
þörfum og heilbrigði mannkyns, á sér ekki bara stað í opinberum umræðum
í Bandaríkjunum heldur er þetta dæmigert einkenni á flestum ef ekki öllum
vestrænum stjórnmála- og fjölmiðlaumræðum. Umfjöllun af þessu tagi við-
heldur ákveðinni aðskilnaðarstefnu innan vistkerfisins sem vert er að íhuga.
Skilgreiningar tengdar umhverfinu og vistkerfi þess eru flóknari en áður var.
Hugmyndir um tvískiptingu menningar og náttúru er almennt talin úrelt
skilgreining en í staðinn hefur tekið við ákveðinn samruni þessara hugtaka
þar sem náttúran er hluti af menningu og öfugt.3 Hugtakið „umhverfi“ hefur
breyst í ótrygga vogarskál sem er „… samnefnari fyrir innbyrðis tengsl vatns,
lofts og lands, mannsins og allra annarra lífvera og lífrænna heilda.“4
Ljóst er að hlýnun jarðar stefnir í hættu lífríki, menningu og hefðum íbúa
norðurheimskautsins. Árleg hækkun sjávarmála og þverrandi hafís eru áríð-
andi og mikilvæg áminning um þær loftslagsbreytingar sem nú eiga sér stað.
Gögn úr vísindarannsóknum undanfarinna ára bera vitni um óhugnanleg
áhrif hækkandi sjávarmála á umhverfi manna og dýra á norðurhveli jarðar-
innar.5 Sem dæmi má nefna að með hlýnun sjávar, bráðnun íss og hækkun
sjávarmála munu möguleikar hvítabjarna til að nálgast aðalfæðutegundir sín-
ar hverfa. Á svipaðan hátt munu híði þeirra sem grafin eru í snjódrífur með-
fram heimskautsströnd Alaska skolast í burtu og eyðileggjast.6 Í áraraðir hafa
komur hvítabjarna til Íslands og hafíss farið saman en á undanförnum árum
hafa átt sér stað þær breytingar að komur þeirra tengjast nú fæðuleit sem
talin er bein afleiðing af bráðnun og/eða hvarfi ísjaka á heimaslóðum þeirra.
Í júní 2008 tóku tveir hvítabirnir land í Skagafirði sem er mjög óvenjulegt á
þessum árstíma. Á síðustu öld var skráð sjötíu og ein heimsókn hvítabjarna
3 Páll Skúlason, Umhverfing, Reykjavík: Háskólaútgáfan, 1998, bls. 54.
4 Ang Kean Hua, „History and Philosophy of Science: an analysis“, International
Journal of Scientific Research in Science, Engineering and Technology 2: 1/2016, bls. 21–
30, hér bls. 21.
5 Center-for-Biological-Diversity, „How Rising Seas Threaten 233 Endangered
[US] Species“, sótt 2. apríl 2020 af www.biologicaldiversity.org.
6 Ryan R. Wilson, Eric V. Regehr, Karyn D. Rode, Michelle St. Martin, „Invariant
polar bear habitat selection during a period of sea ice loss“, Proceedings of The Royal
Society B-Biological Sciences 283: 1836/2016, bls. 1–8, hér bls. 2.