Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 70
„FóLK Í FELDKLæðUM“
69
birnir séu í raun manneskjur í bjarnarham birtist einnig snemma í íslenskum
heimildum. Um miðbik sautjándu aldar ritar Jón lærði um þá þjóðtrú að
hvítabjörninn leggist í híði til þess að svelta sig úr bjarnarhamnum. Vandinn
sé sá að eftir þrjátíu daga og nætur þurfi manneskja að brenna haminn svo
björninn geti tekið á sig mannsmynd. Oftar en ekki þarf björninn að klæðast
bjarnarhaminum á ný og verður enn reiðari og erfiðari viðureignar.63 Sam-
bærileg sagnaminni má einnig finna í þjóðsögum nítjándu aldar. Til dæmis
segir ein frá því þegar birnir ala af sér mennsk börn sem aðeins verða að
húnum þegar birnan slær hrammi sínum yfir þau.64
Hvítabjarnarfrásagnir endurspegla að einhverju leyti upplifun fólks af
kröftum náttúrunnar. Þar virðist eðli fólks og dýra stundum það sama, hvort
sem það birtist í göfgi eða grimmdarverkum. Vegna líkamsgerðar, lífshátta
og þolgæðis hvítabjarna, endurspegla sagnir um þá eflaust meiri mennsku,
lenskar þjóðsögur, ritstj. Baldur Hafstað og Haraldur Bessason, Reykjavík: Heims-
kringla, 2002, bls. 481 –495, hér bls. 495. Þórir viðaði að sér yfirgripsmiklu safni
af heimildum um hvítabjarnarkomur til Íslands sem birtist að honum látnum í bók
Rósu Rutar Þórisdóttur, Hvítabirnir á Íslandi, Reykjavík: Bókaútgáfan Hólar, 2018.
63 JS 401 XI 4to.; Halldór Hermannsson, „Jón guðmundsson and his Natural History
of Iceland,“ Islandica. An annual relating to Iceland and the Fiske Icelandic Collection in
Cornell University Library XV, New York, Cornell University Library, bls. 13–14;
Viðar Hreinsson, Jón lærði og náttúrur náttúrunnar, Reykjavík: Lesstofan, 2016, bls.
586.
64 Íslenzkar þjóðsögur og ævintýri I, bls. 606.
Ljósmynd: Thyra Juul, Ísafirði, 1920-1945. Birt með leyfi Ljósmyndasafns Ísafjarðar.